سلسلهء غزوات (۱۹) محاصره اقتصادی قریش

محاصره اقتصادى قریش
۱ ـ غزوه بنى سُلَیم:
الف ـ نیروهاى طرفین:
ـ مسلمانان : یک  گزمه وگشتى جنگی به تعداد دوصد سوار و پیاده به فرماندهى پیامبر(صلی الله علیه وسلم ) .
ـ مشرکان : بنو سُلیم و غطفان:
ب ـ هدف :
در هـم شـکـسـتـن مـقـاومـت قـبـایـل سـُلیـم و غـطـفـان درقرار گاه و پـایـگـاه اصـلى آنـان یـعـنـى (قـَرْقـَرهُ الکُدْر) واقع در راه تجارى حیاتى مکه ـ شام .
ج ـ حوادث
مسلمانان خبردار شدند که گروهى از قبیله غطفان و بنى سلیم ، قصد حمله به قلمرو اسلامى را دارند. به دنبال آن رسول الله (صلی الله علیه وسلم ) در راس دوصد سوار و پیاده عازم قَرْقَرهُ الکُدر گردید تا راه را بـر آنـان سد کند. هنگامى که به این مکان رسید، آثارچهار پایان و شتران را مشاهده کرد ولى کسى را نـیـافت . زیرا طائفه های بنى سلیم و غطفان با شنیدن خبر رسیدن مسلمانان گریخته بودند. آنگاه نـیـروهـاى اسـلامـى شـتـرانـى را کـه دیـدنـد گـرد آوردنـد و رسـول الله (صلی الله علیه وسلم)آنها را بطور مساوى میان آنها تقسیم کرد. نیروهای اسلامى براى نمایش ‍ قدرت و بى اعتنایى به دشمن مدت سه روز در قلمرو آنان ماند و سپس راه مدینه منوره را در پیش گرفت .
۲ ـ غزوه سَویقْ:
الف ـ نیروهاى طرفین:
ـ مـسـلمـانـان : یـک نـیـروى تـعـقـیـبـى سـبـک بـه فـرمـانـدهـى رسول خدا(صلی الله علیه وسلم ) .
ـ مشرکان : دوصد سوار از قریش به فرماندهى ابوسفیان .
ب ـ هدف .
تعقیب ابوسفیان به منظور تضعیف نیروى نظامى وى .
ج ـ حوادث .
ابوسفیان با دوصد سوار از مکه مکرمه بیرون آمد و تصمیم گرفت که مدینه منوره را مورد حمله اى بـرق آسـا قـرار دهـد و آوازه از دست رفته قریش در جنگ بدر را به آنها بازگرداند؛ در حد توان به مسلمانان زیان برساند؛ و به نذر خود که پس از جنگ بدر عهد کرده بود که (تا با محمد نجنگد با زنان آمیزش نکند) عمل نماید.
ابـو سـفـیـان هـمـراه نـیروهاى خود، در تاریکى شب به منزلگاههاى بنى نظیر در اطراف مدینه مـنـوره رسـیـد و بر یکى از سران یهود به نام سَلاّم بن مِشْکَم وارد شد. پس از آگاهى از اخبار مـدینه ، درباره مناسب ترین راه زیان رساندن به مسلمانان و فرار از تعقیب آنان ، با وى گفت و گـو کرد. به دنبال آن رئیس سپاه شرک و نیروهاى همراه او به ناحیه اى موسوم به (عُرَیْض ) در نـزدیـکـى مـدیـنـه حـمـله کـردنـد و دو خـانـه و یـک نـخـل را بـه آتـش ‍ کـشـیـدند. همچنین مردى از انصار را با همپیمانش در کشتزارشان یافتند و به قـتـل رساندند. سپس از ترس اینکه مبادا مورد تعقیب پیامبر(صلی الله علیه وسلم ) و یارانش قرار گیرند پا به فرار گذاشتند.
رسـول الله (صلی الله علیه وسلم )یـارانـش را فـراخـواند و به تعقیب ابوسفیان پرداخت ، تا اینکه به (قَرقَرهُ الکـُدْر) رسـیـد. ابـوسـفیان و همراهانش با جدیت هر چه تمام تر مى گریختند و ترس فزاینده آنـهـا موجب شد، آذوقه اى را که همراه داشتند در راه بیندازند و جان سالم به در برند. مسلمانان در راه تعقیب به این آذوقه ها که بیشترش آرد بود دست یافتند و آن غزوه را سویق (آرد) نامیدند.
رسول الله (صلی الله علیه وسلم)با دیدن فرار قریش ، همراه یارانش به مدینه بازگشت .
۳ ـ غزوه ذى امَرّ:
الف ـ نیروهاى طرفین.
ـ مـسـلمـانـان : ۴۵۰ سـوار و پـیـاده بـه فـرمـانـدهـى رسول خدا(صلی الله علیه وسلم ) .
ـ مشرکان : قبایل بنى ثعلبه و محارب .
ب ـ هدف .
از میان بردن قبایل بنى ثعلبه و محارب ، پیش از تعرض به حومه مدینه منوره .
ج ـ حوادث
به پیامبر خدا(صلی الله علیه وسلم ) راپور وگزارش داده شد که گروهى از بنى ثعلبه و محارب بر سر آبى در (ذى امـَرّ) گـرد آمـده و قـصد تعرض به حومه واطراف مدینه منوره را دارند. آن حضرت(صلی الله علیه وسلم )با ۴۵۰ سـوار و پیاده از مسلمانان بیرون آمد. در راه به مردى از ثعلبه برخورد و از وى درباره مهاجمان پرسش کرد. وى ضمن راهنمایى پیامبر(صلی الله علیه وسلم ) به جایگاه آنان ، یادآور شد که اگر خبر حرکت مسلمانان را بشنوند به بالاى کوهها خواهند گریخت .
بـنـى ثـعـلبـه و مـحـارب با شنیدن خبر حرکت مسلمانان به قله هاى کوهها گریختند، و سپاهیان اسلام پس از توقّفى یک ماهه در سرزمین دشمن ، جنگ نکرده بازگشتند.
۴ ـ غزوه بُحران :
الف ـ نیروهاى طرفین
ـ مـسـلمـانـان : سـیـصـد مبارزسـوار و پـیـاده بـه فـرمـانـدهـى رسول خدا(صلی الله علیه وسلم ) .
ـ مشرکان : بنو سُلَیم .
ب ـ هدف 
از بـیـن بـردن بـنـى سـُلَیـم ، پـیـش از کـسـب آمـادگـى کامل براى جنگ با مسلمانان .
ج ـ حوادث
بـه رسـول خـدا(صلی الله علیه وسلم ) خبر رسید که گروه بزرگى از بنى سُلیم براى جنگ با وى آماده شده انـد. آن حـضـرت (صلی الله علیه وسلم )هـمـراه سـیـصد تن از مسلمانان بیرون آمد.لشکر اسلامى با شتاب حرکت کرد تا بنى سُلیم را در قلمروشان غافلگیر کند، تا اینکه شبى در نزدیکى بَحْران به مردى از آنان بـرخـورد. رسـول خـدا(صلی الله علیه وسلم ) دربـاره آنـها از وى پرسید و او راپورداد که بنى سلیم پس از شنیدن خبر حرکت لشکراسلام به جاى خودشان بازگشته اند.
رسـول الله (صلی الله علیه وسلم)پـس از نـزدیـک بـه دو مـاه تـوقـف در آن سرزمین همراه یارانش به مدینه منوره بازگشت .
۵ ـ سریه زید بن حارثه:
الف ـ نیروهاى طرفین.
ـ مسلمانان : یک گزمه و گشتى جنگی به تعداد صد سوار به فرماندهى زید بن حارثه کلبى .
ـ مشرکان : یک کاروان تجارى به فرماندهى صفوانِ بن اُمَیّه .
ب ـ هدف
مـحـروم گـردانـیـدن قریش از استفاده از راه تجارى مکه ـ عراق ، پس از آنکه از راه تجارى مکه ـ شام محروم گردیده بودند.
ج ـ حوادث
رسـول الله (صلی الله علیه وسلم)راه تـجـارى مـکـه ـ شام را به روى قریش بست و این امر تاثیر بسیار مهم و شـکـنـنـده اى بـر امـور اقـتـصـادى آنـان بـر جـاى نـهـاد. خصوصا آنـکـه مـکـه قابل کشت و زرع نبود و تنها از راه تجارت زندگى مى کرد.
صفوان بن اُمَیّه به قریش گفت : (محمد و یارانش مانع بازرگانى ما شده اند و ما نمى دانیم که بـا یـاران او چـه کـنـیـم . ایـنـان سـاحـل را تـرک نـمـى کـنـنـد و سـاحل نشینان با آنها همپیمان گشته بیشترشان به آنان پیوسته اند، در نتیجه ما نمى دانیم از کـدام مـسـیـر بـرویـم ؟ اگـر در هـمـیـن جـا بـمـانـیـم ، مـجـبـوریـم از اصل سرمایه خود مصرف کنیم و آن را تمام خواهیم کرد در حالى که زندگى ما در مکه تنها به تجارت تابستانه و زمستانه شام و حبشه وابسته است .)
اسـود بـن عـبـدالمـطلب گفت : (راه ساحل را رها کن و راه عراق را در پیش گیر.) آنگاه (فرات بن حَیّان از بنى ، بَکْرِ بن وائِل ) را به عنوان راهنماى کاروان در این سفر معرفى کرد.
صـفـوان از نـقـره و دیـگـر کـالاهـا، تجارتی بـه ارزش صـد هـزار درهـم فـراهـم آورد و رسـول خـدا(صلی الله علیه وسلم ) بـى درنـگ زیـد بـن حـارثه را با صد سوار براى تعرض به کاروان ارسال کـرد. زیـد در جـایـى بـه نـام (قـَرَدَه ) کـه آبى است از آبهاى نَجْد به کاروان برخورد. مشرکان از ترس گریختند و کاروان به تصرف مسلمانان درآمد. راهنماى کاروان یعنى فرات بن حیان نیز اسیر گردید و هنگامى که وى را به مدینه آوردند، مسلمان شد.
بدین ترتیب ، مشرکان همان طور که پیش از آن از راه تجارى مکه ـ شام محروم گشته بودند، از راه مکه ـ عراق نیز محروم گردیدند و محاصره اقتصادى آنان با بسته شدن راههاى تجارى شام و عراق کامل گشت .