سلسلهءغزوات (۲۱) سرآغاز جنگ احد

وضعیت عمومى

۱ ـ مسلمانان:

مـسـلمـانـان بـر راهـهـاى تـجـاریـى کـه از مـکـه مـکـرمـه بـه شـام و عـراق مـنـتـهى مى شد تسلط کـامـل یـافتند و از رفت و آمد کاروانهاى قریش در این دو راه جلوگیرى مى کردند. در نتیجه تنها راهـى کـه بـراى قـریش ماند، تجارت با حبشه بود. اما از آنجا که تجارت با این کشور، نسبت بـه شـام و عـراق مـقـرون بـه صـرفـه نـبـود، قـریـش ـ کـه هـمه هستى اش بدان وابسته بود ـ متحمل زیانهاى سنگین و نابود کننده اى گردیدند.

هـمـچـنـیـن مـسـلمـانـان بـر شـهـر مـدیـنـه تـسـلط یـافـتـه آن را بـه پـایـگـاه امـنـى تبدیل کردند که هم براى دعوت دینى و هم عملیات نظامى مورد استفاده قرار مى گرفت .

۲ ـ مشرکان و یهودیان:

الف ـ قـریـش : پـس از فـاجـعـه شـکـسـت بـزرگ بـدر، قریش مصرّانه در پى گرفتن انتقام از مـسـلمـانـان بـودنـد؛ و بـراى بـازگـردانـیـدن کـرامت و شرافت خود، تصمیم به عملیات نظامى گـرفـتـنـد. غزوه سویق هم نه تنها براى آنها سودى نداشت ، بلکه فرار افتضاح آمیزشان در بـرابـر تـعـقـیـب مـسـلمانان ، رسوایى جدیدى را بر رسوایى جنگ بدر افزود. سریه زید بن حارثه نیز موجب انگیزش کینه هاى پنهانى آنان علیه مسلمانان گردیده بود.

بـراسـاس تصمیم بزرگان قریش ، سود کاروان ابوسفیان ـ که جنگ بدر به خاطر آن بر پا گـردیده بود ـ به تکمیل آمادگى جنگ انتقامى آینده و تدارک آذوقه ، سلاح و نیروى نظامى لازم اختصاص یافت .

ب ـ مـشـرکـان مـدیـنـه و اطراف آن : مشرکان مدینه بشدت تضعیف شدند، زیرا بیشتر آنها اسلام آوردنـد و بـقـیـه نـیـز خـودشـان را مـسـلمـان وانـمـود مـى کـردنـد. قـبـایـل مجاور مدینه نیز از قدرت اسلام به هراس افتادند، از این رو بیشتر آنها با مسلمانان هم پیمان شدند و بقیه از ترس ، در قلمرو خودشان منزوى گردیدند.

ج ـ یـهـودیان : پس از رانده شدن بنى قینقاع از مدینه ، حتى یک تن از یهود در این شهر باقى نماند. یهودیانى هم که در اطراف مدینه بسر مى بردند، خصوصاپس از جلاى وطن بنى قینقاع و قـتـل کـعـب بـن اشـرف ، از قـدرت مـسـلمانان بیمناک گردیدند. از این رو خود را به تعهداتشان پایبند نشان مى دادند، گر چه در باطن ، براى نقض این تعهدات پى فرصت مى گشتند.

نیروهاى طرفین

۱ ـ مـسـلمـانـان : شـشـصـد و پـنـجـاه پـیـاده و پـنـجـاه نـفـر سـواره بـه فـرمـانـدهـى رسول خدا(صلی الله علیه وسلم ) .

۲ ـ مـشرکین : ۲۹۰۰ تن از قریش ، همپیمانها و احابیش آنان به همراه صد نفر از بـنـى ثـقـیـف . از ایـن شمار هفتصد تن فقط زره داشتند. نیروى سپاه شرک ، دوصد اسب و سه هـزار شـتـر نـیـز هـمـراه داشـت . فـرماندهى این نیروها با ابوسفیان بود و بیشتر سران قریش زنـهـایـشـان را بـراى تـشـویـق جنگجویان و بالا بردن روحیه آنان همراه آورده بودند.

اهداف طرفین

۱ ـ مشرکان : گرفتن انتقام جنگ بدر و سریه زید بن حارثه (رضی الله تعالی عنه)از مسلمانان و اعاده حیثیت و شرافت قریش میان اعراب .

۲ ـ مـسـلمـانـان : دفـاع از مـدیـنـه در بـرابـر تـهـاجـم قـریـش بـه ایـن شـهـر و کـسـب آزادى کامل در تبلیغ و نشر آزادانه و مسالمت آمیز اسلام .