نیت و اهمیت آن / بخش سوم و اخیر

از رهنمودهای امیرالمؤمنین حفظه الله

بخش اول مقاله – بخش دوم مقاله

تتمه :

حضرت عبدالله بن عمرو – رضی الله عنه – روایت می کند :

قَلت: یَا رَسُولَ اللَّهِ، أَخْبِرْنِی عَنِ الْجِهَادِ وَالْغَزْوِ؟ فَقَالَ: یَا عَبْدَ اللَّهِ بْنَ عَمْرٍو، إِنْ قَاتَلْتَ صَابِرًا مُحْتَسِبًا، بَعَثَکَ اللَّهُ صَابِرًا مُحْتَسِبًا وَإِنْ قَاتَلْتَ مُرَائِیًا مُکَاثِرًا بَعَثَکَ اللَّهُ مُرَائِیًا مُکَاثِرًا، یَا عَبْدَ اللَّهِ بْنَ عَمْرٍو! عَلَى أَیِّ حَالٍ قَاتَلْتَ أَوْ قُتِلْتَ بَعَثَکَ اللَّهُ عَلَى تِلْکَ الْحَالِ» – رواه ابو داود، رقم : ۲۵۱۹

ترجمه : گفتم : ای رسول الله – صلی الله علیه و سلم! از جهاد و غزا مرا خبر بده، آنحضرت – صلی الله علیه و سلم – فرمود : ای عبدالله بن عمرو ! اگر با استقامت و نیت ثواب جهاد کردی، پروردگار تو را (در روز رستاخیز) صابر و محتسب دوباره زنده می کند، و اگر از روی ریا و برای غنیمت جهاد کردی، خداوند متعال تو را ریاکار و غنیمت پرست حشر می کند، ای عبدالله! به هر حالی که جهاد کردی و به هر نیت که کشته شدی خداوند متعال تو را (در روز قیامت) در همان حال زنده می سازد .

حضرت ابو هریره – رضی الله عنه – روایت می کند : أَنَّ رَجُلًا قَالَ: یَا رَسُولَ اللَّهِ، رَجُلٌ یُرِیدُ الْجِهَادَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ، وَهُوَ یَبْتَغِی عَرَضًا مِنْ عَرَضِ الدُّنْیَا؟ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ: «لَا أَجْرَ لَهُ». فَأَعْظَمَ ذَلِکَ النَّاسُ وَقَالُوا لِلرَّجُلِ: عُدْ لِرَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ فَلَعَلَّکَ لَمْ تُفَهِّمْهُ، فَقَالَ: یَا رَسُولَ اللَّهِ، رَجُلٌ یُرِیدُ الْجِهَادَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَهُوَ یَبْتَغِی عَرَضًا مِنْ عَرَضِ الدُّنْیَا؟ فَقَالَ: «لَا أَجْرَ لَهُ». فَقَالُوا: لِلرَّجُلِ عُدْ لِرَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ، فَقَالَ لَهُ: الثَّالِثَهَ. فَقَالَ لَهُ:«لَا أَجْرَ لَهُ – رواه ابوداود، رقم : ۲۵۱۶

ترجمه : کسی از رسول الله –صلی الله علیه و سلم – پرسید : شخصی اراده جهاد در راه خدا دارد و لیکن می خواهد به متاع دنیا (مال وغیره) برسد ؟ رسول الله – صلی الله علیه و سلم – فرمود : اجر و مزدی برای وی نیست، این فرموده پیامبر- صلی الله علیه و سلم برای مسلمان ها بسیار سنگین و بزرگ معلوم شد و برای سائل گفتند : برو و دوباره از رسول الله – صلی الله علیه و سلم – بپرس، شاید حرفهای رسول الله – صلی الله علیه و سلم – را درست نشنیده ای، آن سائل دوباره پرسید : ای رسول خدا – صلی الله علیه و سلم – شخصی اراده جهاد در راه خدا دارد و لیکن می خواهد به متاع دنیا (مال وغیره) دست یابد ؟ رسول الله – صلی الله علیه و سلم – دوباره فرمود : اجر و مزدی برای وی نیست، مردم بار دیگر برای سائل گفتند : برو و باز بپرس، شاید حرفهای رسول الله – صلی الله علیه وسلم – را درست نفهمیده ای، سائل (بار سوم) از رسول الله – صلی الله علیه و سلم- پرسید، اما رسول الله  – صلی الله علیه و سلم – این بار نیز فرمود : اجر و مزدی برای وی نیست.

حضرت معاذ بن جبل- رضی الله عنه – روایت می کند : قال رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ: الْغَزْوُ غَزْوَانِ؛ فَأَمَّا مَنْ ابْتَغَى وَجْهَ اللَّهِ وَأَطَاعَ الْإِمَامَ وَأَنْفَقَ الْکَرِیمَهَ وَیَاسَرَ الـشَّرِیکَ وَاجْتَنَبَ الْفَسَادَ، فَإِنَّ نَوْمَهُ وَنُبْهَهُ أَجْرٌ کُلُّهُ وَأَمَّا مَنْ غَزَا فَخْرًا وَرِیَاءً وَسُمْعَهً وَعَصـَى الْإِمَامَ وَأَفْسَدَ فِی الْأَرْضِ فَإِنَّهُ لَمْ یَرْجِعْ بِالْکَفَافِ.– رواه ابوداود رقم :‌۲۵۱۵

ترجمه : پیامبر- صلی الله علیه و سلم – فرمود : جهاد بر دو قسم است. اگر کسی برای رضای خداوندی جهاد بکند، از امیر اطاعت بکند، بهترین مال خود را در راه جهاد خرج بکند، سبب راحت دوستان گردد (با آنان برخورد زیبا بکند) و از فساد خودداری بکند، هر آیینه خواب و بیداری آنکس اجر و ثواب دارد، اما اگر برای تفاخر و ریاکاری جهاد بکند، از امیر اطاعت نکند و در روی زمین فساد بکند، برای وی مزدی نیست .

اقوال سلف در مورد اخلاصِ نیت  :

اسلاف در مورد حقیقت «اخلاص النیه» گفته اند : هو تصفیه الفعل عن ملاحظه المخلوق، یعنی اخلاص نیت پاکسازی فعل از ملاحظه مخلوق است. تعریف دیگر «اخلاص النیه» چنین است : هو إفراد الحق سبحانه و متعال بالقصد فی الطاعه، یعنی مقصود در عبادت تنها خداوند متعال باشد و بس.

حسن بصری – رحمه الله – می گوید : النیه أبلغ من العمل، یعنی نیت اهم تر از عمل است .

فضیل بن عیاض – رحمه الله – می فرماید : ترک العمل من أجل الناس ریاء والعمل من أجل الناس شرک والاخلاص أن یعافیک الله منهما، یعنی ترک عمل یا عبادت از برای (پنهان داشتن از) مردم ریا است و انجام دهی آن برای (نشان دادن به) مردم شرک (خفی) است، اخلاص اینست که خداوند متعال تو را از هر دو نگه دارد .

از حضرت سهل – رحمه الله – پرسیده شد : کدام چیز از همه سخت تر و سنگین تر بر نفس تمام می شود ؟ وی گفت : اخلاص بیشتر از هر چیز بر نفس سنگین تر است. زیرا اخلاص اینست که عبادت تنها و تنها برای پرورگار انجام داده شود و درین کاری چیزی برای نفس نمی رسد .

یحیی ابن کثیر- رحمه الله – می گوید : تعلموا النیه فإنها أبلغ من العمل، نیت را بیاموزید، زیرا نیت اهم تر از عمل است.

ابراهیم تیمی – رحمه الله – که ولی کامل عصر خود بود گاهی در حرف زدن درنگ می کرد و سکوت می نمود، اگر کسی می پرسید چرا حرف نمی زنید، می گفت : صبر کن، هنوز نیت ام را درست نکرده ام .

میمون بن مهران- رحمه الله – گفته است : إن أعمالکم قلیله فأخلصوا هذا القلیل، اعمال شما کم است، پس این اعمال کم را با اخلاص انجام دهید.

عبدالرحمن بن حکم – رحمه الله – می گوید : سفیان ثوری- رحمه الله – را می دیدم که در مجلس ولی کامل عمرو بن قیس- رحمه الله – تشریف می آورد و ساعت ها به چهره عمرو نگاه می کرد، فکر می کنم سفیان – رحمه الله – ازین نگاه کردم نیز نیت ثواب داشت .

حضرت مکحول – رحمه الله – می گوید : کسی نیت خود را در عبادات تا چهل روز درست نگه دارد، خداوند متعال چشمه های حکمت را در قلب وی جا می دهد و از زبانش جاری می سازد.

ختم شد.