امارت شناسی/بخش چهاردهم

مروری بر ساختار تشکیلاتی و رهبری امارت اسلامی در دوران جهاد

 

در دورهٔ جهاد، ساختار تشکیلاتی امارت اسلامی با تغییر زمان و شرایط به تدریج تغییر می‌کرد. در ابتـدا افزون بر امیرالمؤمنین یـا مقـام رهبری، دو معاون و شورای رهبری، فقط کمیسیون‌های نظامی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی تشکیل شد. اما بعدها با توجه به نیازها به تدریج تعداد کمیسیون‌ها و ادارات مستقل افزایش یافت. تا همین اواخر، تعداد تمام ادارات مستقل به ۲۲ رسیده بود، مانند مقام رهبری امارت اسلامی، شورای رهبری، ادارۂ عالی محاکم، دارالافتاء، کمیسیون مجالس فقهی و تخصصات، کمیسیون نظامی، کمیسیون سیاسی و دفتر قطر، کمیسیون استخبارات، کمیسیون معارف و تحصیلات عالی، کمیسیون امور اقتصادی و مالی، کمیسیون دعوت، ارشاد و جلب و جذب، کمیسیون امور صحی، کمیسیون فرهنگی، کمیسیون زراعت، مالداری و عشروزکات، کمیسیون تنظیم امور و آزادسازی زندانیان، کمیسیون کنترل و تنظیم مؤسسات و شرکت‌ها، کمیسیون امـور سرحدی، کمیسیون معادن و صنایع، کمیسیون پیشگیری از تلفات ملکی و سمع شکایات، ریاست حربی تخنیک و انجنیری، ریاست مالی مرکزی، ریاست نظارت بر نشریات دینی. و ادارهٔ عملیات استشهادی و معسکرات.

در دههٔ اول دوران جهاد، رهبری و مسؤولیت امور جهادی بر دوش زعیم و مؤسس امارت اسلامی، امیرالمومنین ملا محمد عمر مجاهد (رحمه الله) بود؛ پس از تصرف شهرها به دست آمریکایی‌ها وی از قندهار به ولایت زابـل رفـت و باقی عمر خود را در دو مکان مخفی در ولسوالی سیوری ولایت زابل گذراند و از همین جا به وسیلهٔ نمایندهٔ خاص خویش، امور امارت اسلامی را اداره می‌کرد و دستورات و احکام مهم در مورد جهاد را صادر می‌نمود. مرحوم امیر المؤمنین ملا محمد عمر مجاهـد در خصوص انسجام و رهبری امـور جـهـادی اختیارات زیادی به معاونین خـود، شورای رهبری و کمیسیون امور نظامی تفویض کرده بود، از این رو فقط در مسائل مهم و حل‌ناشدنی از وی درخواست راهنمایی می‌کردند.

در آغاز، ملا عبیدالله آخوند و ملا عبدالغنی برادر از سوی امیرالمؤمنین بـه عنـوان معاونان تعیین شـدند. ملا عبیدالله آخوند در ماه جـدی سـال ١٣٨۵ هـ ش توسط استخبارات پاکستان دستگیر شد و تا زمان شهادت در زندان بود. همچنین در زمستان سال ۱۳۸۸ هـ ش که آمریکایی‌ها عملیات گسترده‌ای را در هلمند آغاز کردند، برای تحت فشار قرار دادن مجاهدین، ملا عبدالغنی برادر، معاون امارت اسلامی، توسط عساکر پاکستانی بازداشت شد. پس از زندانی شـدن مـلا بـرادر، رهـبر امارت اسلامی، ملا اختر محمـد منصور (رحمه الله) را به معاونیت خود منصوب کرد و او امور جهادی را رهبری می کرد.

در سال ۱۳۹۲هـ ش امیرالمؤمنین ملا محمد عمر مجاهد(رحمـه اللـه) در ولسوالی سیوری زابل درگذشت، ملا اختر محمد منصـور (رحمه الله) از سوی اعضای شورای رهبری امارت اسلامی به عنوان امیر انتخاب گردید؛ اما خبر وفات ملا محمد عمر مجاهد(رحمه الله) بـه خـاطری فاش نشد که در آن زمان جهاد به یک لحظه سرنوشت‌سازی رسیده بود، تا اینکه مدتی بعد، خبر درگذشت مرحوم ملا صاحب علنی شد و ملا اختر محمد منصور صاحب (رحمه الله) به عنوان امیرالمؤمنین به وظایف خود ادامه داد. منصـور صـاحب، شیخ الحدیث مولوی هبت الله آخوندزاده و ملا سراج الدین حقانی را به معاونیت منصوب کرد.

امیرالمؤمنین مـلا اخـتر محمـد منصـور (رحمه اللـه) در اول جـوزای ۱۳۹۵هـ ش در حملهٔ طیارهٔ بی‌سرنشین آمریکایی در منطقه‌ای نزدیک ولسوالی ریگستان قندهار نزدیک خط دیورند به مقام رفیع شهادت نائل آمد. پس از شهادت ایشان شـورای رهبری امارت اسلامی، شیخ الحـدیث مولوی هبت الله آخوندزاده را بـه عنـوان امیرالمؤمنین و رهبر امارت اسلامی منصوب کرد و ملا سراج الدین حقانی و مولوی محمد یعقوب مجاهـد بـه عنـوان معاونین او منصوب شدند.

امارت اسلامی با رهبری ایشان جهاد را ادامه داد تا که به پیروزی نهایی رسید.

 

چگونگی عملیات جهات دخیل در جهاد بیست ساله

عملیات جهادی مجاهدین در جهـاد علیه آمریکا با تحرکات و حملات خیلی ابتدائی آغاز شد و با گذشت زمان با توجـه بـه موقعیت جنگیِ دشمن و نوع وسایل و ابزار توسعه یافت و تغییر کرد. حملـه بـه اهـداف ثابت، حملـه بـه اهداف متحرک یا کمین، مین های کنترل از راه دور زمینی، مین‌های فشاری، حملات موشکی به مراکز و تجمعات دشمن، حملات سریع جست‌وخیز عملیات نفوذی، عملیـات فـدائی و استشهادی، حملات مستقیم بر مراکز دشمن در شهرها، موتربم‌ها، عملیات لیزری شبانه، حملات هدفمند در شهرها و سایر عملیات‌های مختلف دیگر، از عمده‌ترین انواع عملیات جهـاد بیست ساله است که مجاهدین به طرز بسیار ماهرانه‌ای انجام می‌دادند و راه‌های دفاع برای دشمن را کاملا بسته بودند.

اشغالگران و دست نشاندگان‌شان نیز از تاکتیک‌های مختلف جنگی و عملیات تاکتیکی در جنگ‌ها استفاده می کردند. به عنوان مثال، عملیات خاص مبتنی بر معلومات استخباراتی، عملیات گسترده و جستجوی خانه‌به‌خانه در قریه‌ها و مناطق پرجمعیت، عملیات و چاپه‌های شبانه، بمباران و سایر حملات هوایی، حملات توپخانه‌ای هدفمند، تخریب خانه‌ها و ساختمان‌های مناطق نزدیک جاده‌های تدارکاتی و ساختن پوسته‌های امنیتی در راهای اکمالاتی ، ساخت قرارگاه‌ها و پایگاه‌ها در مناطق اطراف و بی‌خانمان کردن مردم، تخریب باغ‌ها و مزارع، دستگیری افراد بر اساس سـوء ظـن و پرکردن زندانها، وحشی‌گری گروه‌های اربکی و شرکت‌های امنیتی، نظارت و حملات هدفمند با طیارات بدون سرنشین، بمباران‌‌ها و کشتارهای گسترده، جنایات نیروهای خاص و دهشت‌افگنی، حملات وحشیانه و کشتار و تخریب خانه‌ها توسط قطعات خاص و صفردار از جمله تاکتیک‌های اصلی اشغالگران و غلامان شان بود.

 

برخی از خصوصیات جهاد بیست ساله

جهاد بیست ساله امارت اسلامی علیه آمریکا و ناتو یکی از حماسه‌های استثنایی و منحصر به فرد در تاریخ ما بود. اگر آن را در یک جمله تعریف کنیم، می توان گفت که این نامتعادل ترین جنگ تاریخ بود که یک طرف آن آمریکای ابرقدرت و همه کشورهای عضو ناتو به همراه شرکای غربی و دست نشانده‌های منطقوی‌شان از سراسر جهان بودند، اکثر آنها عملا در جنگ حضور داشتند و دیگران با آنها همکاری استخباراتی، سیاسی، مالی و تبلیغاتی داشتند.

و طرف مقابل همان مجاهدین بـدون سلاح بودند که در سراسر جهان هیچ کشوری از آنان حمایت نمی‌کرد و نه هم مسلمانان جهان آشکارا می‌تـوانستند از آنان حمایت کنند.

از خصوصیات دیگر این جهاد، سطح و تنوع فداکاری‌ها و قهرمانی‌هایی است که تاکنون سابقه نداشته است. برای شکست حملـهٔ کـفـار هـزاران جـوان برای عملیات‌های شهادت طلبانه آماده شدند و معسکرات خاصی به نام‌‌های: بدری لشکر، عمری لشکر و فاتح کاروان برای تربیت، مراقبت و رهبری این جوانان مؤمن ایجاد شد. مجاهدین فدایی به گونه‌‌ای بر اشغالگران مستکبر حملات شکننده‌ای انجام می‌دادند که آن‌ها هرگز تصورش را نمی‌کردند. در قلب کابل و دیگر شهرها، پشت موانع امنیتی و دیوارها و موانع فولادی، باز هم خواب آرام را برای اشغالگران را حرام گردانیده بودند. فدائیان به حساس‌ترین مراکز از جمله مرکز ناتو در کابل، سفارت آمریکا، مرکز سی آی ای، زون سبز، پایگاه هوایی نگاه و پایگاه‌‌های عمده اشغالگران در شمالی قندها‌ری خوست پایگاه هوایی بگرام و پایگاه‌های عمده اشغالگران در شوراب، قندهار، خوست و سایر ولایات حملات کوبنده‌ای را انجام دادند که برخی انغماسی، بعضی تهاجمی و برخی توسط موتربم‌هـا انجام می‌شد. آمریکایی‌ها که به تلفات عساکر عادی در میدان جنگ چندان اهمیت نمی‌دادند، از این حملات فداییان به مراکز مهم سیاسی، استخباراتی و سوق الجیشی به شدت ترسیده بودند و مجبور به انتخاب راه فرار شدند. ایثارگری‌ها، دلاوری‌ها، فداکاری‌ها و رشادت‌های مجاهدین و ملت در دوران بیست سالهٔ جهاد موضوعی است که باید مدت‌ها مورد مطالعه قرار گیرد و کتاب‌های فراوان بر آن نوشته شود.

 

یکی دیگر از خصوصیات جهاد بیست ساله، شمولیت و فراگیری آن بـود. در دروان جهاد، داعیهٔ برحق امارت اسلامی برای هرفرد افغانستان، واضح و صریح آشکار گردید. امارت اسلامی در اقصی نقاط کشور ریشه دوانیـده بـود. همهٔ اقوام و اهل تمام مناطق، ولایات، ولسوالی‌ها، شهرها و قریه‌ها با رشتهٔ برادری اسلامی و پیوندهای دینی باهم مرتبط و مساویانه در جهاد شریک بودند. در جهاد نه تنها طالبان؛ بلکه محصلین پوهنتون‌ها، متعلمین مکاتب و اقشار مختلف جامعه نیز سهم گسترده‌ای داشتند. صدها محصـل پوهنتون هـا حملات استشهادی و حملات بسیار قاطع و مؤثری را در شهرها انجام دادند. به برکت جهاد، شکاف بین عالمان دین و متعلمین علـوم معاصر که در اثر توطئه‌های استعماری ایجاد

شده بود، از بین رفت.