امارت شناسی/بخش هشتم

فصل پنجم

دستاوردهای دور نخست حکومت امارت اسلامی

دستاوردهای حکومت دور اول امارت اسلامی را می‌توان در سه‌بخش خلاصه کرد:

 

۱. دستاوردهای دینی و معنوی؛

۲. خدمات ملی و اجتماعی؛

۳. خدمات عمرانی و انکشافی.

 

دستاوردهای دینی و معنوی امارت اسلامی بزرگ‌ترین دستاورد امارت اسلامی، احیای حاکمیت سیاسی اسلام و برافراشتن پرچم نظام اسلامی بود. شما بـه خـوبی می‌دانید که در قرن‌های اخیر با رشد سکولاریزم در اروپا، چیـزی بـه نـام «حکومت دینی» در همهٔ دنیا کاملا یک مفکورۂ ناممکن شمرده می‌شد، به خصوص پس از سقوط امپراتوری عثمانی که انحطاط مسلمانان آغـاز شـد و امـت اسـلامی از جایگاه تصمیم‌گیری‌های کلان در سطح بین‌المللی کنار گذاشته شد، ابرقدرت‌های بین‌المللی توافق کردند که هرگز و در هیچ نقطـهٔ جـهـان اجـازه حاکمیت سیاسی اسلام داده نشود.

در قرن بیستم، جنبش‌های مختلف سیاسی، دعـوتی و نظامی در کشورهای مختلف برای استقرار نظام اسلامی به حرکت درآمده بود؛ اما هیچ‌یک از این گروه‌ها نتوانست که به این هدف دست یابد، بعضی از مسیر خـود منحرف شدند، برخی تحت ظلم نظام‌های سکولار حاکم قرار گرفتند، بسیاری از آن‌ها نتوانستند اعتبار و پشتوانه‌ای در امت پیدا کننـد؛ لذا تلاش آن‌ها نتیجهٔ عملی در پی نداشت.

 

اما «امارت اسلامی افغانستان» توانست که بار دیگر بر اساس دستور «إن الحکم إلا لله» [انعام : ۵۷] نظام الهی را اعلام و شریعت را بر روی زمین پیاده کند. چیزی که پس از سالیان متمادی مسلمانان آن را بـه عنـوان نمونهٔ عملی نظام اسلامی به چشم سر دیدند و نقش اصلی آن در تأمین امنیت، سلامت و سعادت جامعه، به شرح ذیل بود:

 

اعلان رسمی حکومت اسلامی و حاکمیت قرآن؛

تعیین قانون الهی (شریعت) را به حیث معتبرترین مرجع؛

اصلاح همه قوانین، مقررات و لوائح و حذف‌‌کردن مواد غیر اسلامی از آنها؛

سپردن رهبری سیاسی به مردم مؤمن و صالح؛

از سوی دیگر اشخاص مفسد، لیبرال، کمونیست و کسانی که گرایش‌های بی‌دینی دارند را از مقام رهبری دورکردن؛

نظام قضایی را به طور کامل اسلامی‌کردن؛

تأمین عدالت اسلامی؛

اجرای حدود شرعی و قصاص؛

اجرای عملی امر به معروف و نهی از منکر؛

توجه خاص و رسمی به نماز، روزہ، حج، عشر، زکات و سایر عبادات؛

ریشه‌کن‌کردن دزدی، قتل، فساد، هرج ومرج و ظلم؛

اصلاح بخش فرهنگی و نشرات و ممنوعیت نشرات ناجایز و فیلم‌های مستهجن؛

اسلامی‌کردن بخش اقتصادی، از بین‌بردن ربا، احتکار، معاملات غیرقانونی و سایر انحرافات مالی؛

عیارساختن امور حکومتی بر مبانی و اصول اسلامی؛

از بین‌بردن فرهنگ فساد، رشوه، غصب، اختلاس و سوء استفاده از بیت المال؛

از بین‌بردن فرهنگ زندگی مرفه و امتیازی، انفاق بیهـوده و القـاب تشریفاتی مقامات و حاکمان؛

پایان‌دادن بـه اخـتلاط ناجایز زنـان و مـردان در مؤسسات دولتی و تعلیمی، محل کار و سایر عرصه‌های زندگی اجتماعی؛

ترویج و تطبیق حجاب اسلامی؛

پایان‌دادن به عنعنات جاهلی و انواع خرافات و بدعات؛

از بین‌بردن شراب، چرس، بنگ، کوکنار و سایر مواد مخدر؛

تلاش برای احیای حقوق اسلامی زن، سهیم‌کردن در ارث و ندادن وی را در بدل خصومات و عداوت‌ها؛

انجام اصلاحات لازم در بخش تعلیم و تربیه و توجه خاص به تربیت نسل جدید با اندیشه‌های اسلامی؛

خدمت مدارس و مساجد، ایجاد مساجد در کنار شاهراه‌ها و در ادارات دولتی به طور خاص وزارت خانه‌ها؛

از بین‌بردن تعصبات جاهلانهٔ قومی، زبانی، سمتی و حزبی؛

تامین سیاست خارجی و روابط با سایر کشورها بر اساس موازین اسلامی؛

رعایت همهٔ حقوق اهل‌ذمه بر اساس دستورات شرعی؛

احیای مفهوم فراموش‌شده اخوت اسلامی در سطح بین‌الملل؛

همدردی با مسلمانان و در حد امکان کمک و پناه‌دادن به مسلمانان مستضعف و مظلوم. جلوگیری قاطع از فساد، فحاشی، اشاعهٔ فعالیت‌های تبلیغی بیگانگان در این کشور؛

همچنین بسیاری از خدمات دینی و اصلاحی دیگر.

 

خدمات اجتماعی و ملی

یکی از بزرگ‌ترین دستاوردهای امارت اسلامی تامین بار دیگر امنیت در افغانستان بود. قبل از امارت، افغانستان در سطح جهان یک منطقهٔ ناامن محسوب می‌شد، اما با آمـدن امارت چنـان صـلحی حاصـل شـد که از لحاظ امنیت جان، مال و عزت مـردم ضرب‌المثـل قـرار گرفته بود. در تمام مناطق، شهرها، راه‌ها، قریه‌ها و اطراف این کشور سر، مال و ناموس مردم در امن شد. در سرک‌هایی که قبلاً مردم در روز روشن نمی‌توانستند رفت‌وآمد کنند؛ ولی با آمدن امارت می‌توانستند به تنهایی و در تاریکی شب همراه با پول زیادی در آن راه‌ها سفر کنند. این امنیت از برکت اجرای حدود و سایر اقدامات شرعی بود که همگان به آن ایمان داشتند.

 

افغانستان که توسط احزاب، تفنگ‌سالاران و متعصبان قومی، به سمت‌ها و جزیره‌های قدرت تقسیم شده بود، امارت اسلامی آن را متحد و یک‌پارچه ساخت. در تاریخ معاصر ما، امیر دوست‌محمدخان و امیر عبدالرحمن به دلیـل کار مهم‌شان در متحدساختن کشور مورد تحسین قرار دارند.

 

اما اگر به زمان این پادشاهان نگاه کنیم، افغانستان در آن وقت بـه انـدازهٔ قبل از آمدن امارت اسلامی تقسیم نشده بود؛ چون این بار تنها در شهر کابل پنج حکومت وجود داشت. تمام شهرهای بزرگ این کشور مانند: هـرات، مزارشریف، ننگرهار، قندهار، غزنی، کندز، خوست و سایر ولایات توسط قوماندانان مختلف اداره می‌‌شد؛ اما امارت اسلامی به این جزایـر قـدرت پایان داد. گلیم ملوک‌الطوائفی و حاکمیت‌های محلی را جمع کرد و کشور را زیر یک پرچم، یک قومانده و یک حاکمیت درآورد و بار دیگر اقتدار و تسلط کابل بر سرتاسر کشور تثبیت گردید.

 

امارت اسلامی، کشور را از تجزیه نجات داد، اختلافات قومی، زبانی و فرهنگی میان ملت را از بین برد و همهٔ افغان‌ها را زیر پرچم بـرادری اسلامی و وحدت ملی گرد آورد و استقلال این کشور و خودمختاری در تصامیم را، به گونه‌ای تامین کرد که شاید افغانستان در چند دههٔ اخیر هرگز از نفوذ و سیطرۂ ابرقدرت‌ها و همسایگان تا ایـن حـد فـارغ نشـده بـوده است. بعد از آن بـه جـای ایـن کـه تصمیمات کلان در چارچوب رضایت ابرقدرت‌ها یا رقابت‌های منطقوی گرفتـه شـود، منشأ تصمیم‌گیری فقط دین مقدس اسلام و مصالح مردم مؤمن قرار گرفت.

 

امارت اسلامی امنیت و حفاظت تمام مرزهای کشور را تامین کرد و از تجاوز همسایگان بر خاک افغانستان جلوگیری کرد. سرمایه‌های ملی مانند جنگل‌ها معادن، آثار تاریخی و زیرساخت‌های دولتی که در سال‌های نابسامانی غارت شده بود، نه تنها توسط امارت اسلامی محافظت شد؛ بلکه برای جبران خسارات وارده به آن‌ها نیز از سوی امارت اسلامی تلاشهایی انجام شد.

 

خدمات بازسازی و انکشافی

جاده‌های آسیب‌دیده و شاهراه‌های افغانستان که در اثـر رفـت‌وآمـد تانک‌های شوروی و جنگ‌های طولانی آسیب دیده بود، برای اولین‌بار امارت اسلامی ابتکار عمل برای بازسازی و تعمیر آن‌هـا را به دست گرفت. در این راستا، سرک کابـل – قندهار از سمت کابل تا دشت توپ و از سمت قندهار تا جلـدک تعمیرات اساسی صورت گرفت و در قسمت‌های دیگر پل‌های بزرگی ساخته و بـا جـغـل‌انـدازی همـوار گردید که با این کار مسیر ۱۶ ساعته به ۸ ساعت کاهش یافت.

سرک کابل – جلال آباد از کابل تـا مـاهـی‌پـر و از سمت جلال آبـاد تـا دوراهی لغمان به گونهٔ اساسی تعمیر شد. سرک قندهار – دلارام تعمیر شد.

و سرک کابل – گردیز نیز داغ‌گیری و تا حد زیادی ترمیم شده.

افزون بر این، سرک‌هـا و جاده‌های داخلی شهرهای کابل، قندهار، هرات، خوست و غزنی تا حد زیادی تعمیر شد.

امارت اسلامی اخیراً درآمـد حـق‌العبـور را بـه سرک‌سازی اختصاص داده و برنامه‌ای سه‌ساله برای ساخت سرک‌ها تهیه کرده بود که به دلیل حملهٔ آمریکایی‌ها ناتمام ماند.

 

اعمار و ترمیم ساختمان‌ها:

جنگ‌های طولانی بیشتر ساختمان‌های دولتی و تعمیرات خدمات عمومی را به صورت کامل یا نسبی تخریب کرده بود. امارت اسلامی افزون بر تعمیر ساختمان‌های آسیب‌دیدهٔ دولتی در ولایات، ساختمان‌های وزارت‌های تجارت، هوانوردی، زراعت، فوائد عامه و صحت عامه در کابل و همچنین چاپخانه‌های دولتی و معارف موزیم ملی، پوهنتون کابل، لیلیه‌ها و اتاق‌های درسی پوهنتون کابـل، محبس پل‌چرخی، گمرک کابل، هوتل‌های دولتی و بسیاری ساختمان‌های دیگر را تعمیر و به بهره‌برداری سپرد.

 

در اکثر وزارتخانه‌ها و ساختمان‌های دولتی ولایات که قبلاً مسجد نداشتند، مساجد ساخته شد. عیدگاه‌ها در بسیاری از شهرها اعمار گردید.

 

قبل از حملهٔ آمریکایی‌ها، پروژهٔ ساخت «چهل‌و‌پنج» مسجد بـزرگ بـا تمـام امکانات لازم در نقاط مختلف ولایات کار جاری و در آستانهٔ تکمیـل‌شـدن بـود. یکی از پروژه‌های مهم در این زمینه، پلان سه‌سالهٔ ساخت مسجد و مدرسه بزرگی بـه نـام (جامع عمر) در قندهار بود که به دلیل حمله آمریکایی ها ناتمام ماند.