فضیلت و ثواب کفالت و سرپرستی یتیم

یتیم به کسی گفته میشود؛ که قبل از سن بلوغ پدر اش وفات کند، و یا لقیط (طفل دریافت شده که پدر و مادرش مجهول است) باشد، یا پدر اش مفقود باشد ویا هم پدرش مشخص نباشد.
در صورتیکه دخلی و مالی برای سد حاجات خویش نداشتند و همچنان کسی از بستگان شان که شرعا ملزم به سرپرستی مالی هستند نباشد،اسلام نیکی، حسن تربیه و پرداختن به کار های یتیم را از نشانه های ایمان کامل دانسته است و انجام دهنده اش را جایگاه بلند در بهشت وعده داده است،
رسول الله (صلی الله علیه وسلم) فرموده است: “أَنَا وَ کافِلُ الْیَتِیمِ فِی الْجَنّهِ هَکذا- أَیْ مُتَجَاوِرَیْنِ- وَ أَشَارَ بِأِصْبَعَیْهِ السَّبَابَه وَ الْوُسْطى” (رواه البخاری)
ترجمه: (من و سرپرست یتیم در بهشت در کنار هم چنین هستیم – یعنی در کنار هم – و به انگشت شهادت و وسطی خود اشاره کرد و آن دو را از هم جدا نمود). سرپرست یتیم مقام بلندی در بهشت دارد، بهشتی که عرض اش به اندازه آسمان ها و زمین است.
کفالت و سرپرستی یتیم از یک سو احسان بر شخصی است که پدر و مادر و یا یکی از آنها را از دست داده و از طرف دیگر احسان بر امتی است که این شخص مربوط آن است و او مسوول همکاری و تعاون اش در حالت احتیاج است، بناء کفالت یتیم؛ نیکی و احسان است که الله متعال بنده گان توانمند خود را ضمن عموم آیه زیر امر نموده است
:{…وَأَحْسِنُوَاْ إِنَّ اللّهَ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ} (البقره: ۱۹۵)
ترجمه: و نیکى کنید که خدا نیکوکاران را دوست مى دارد.
الله متعال در آیات متعدد در مورد رعایت و احسان به یتیم ارشاداتی داشته است، زمانیکه او در زیر ولایت شخص است دستور به دادن مال و خوراک و پوشاک می کند، و چون به رشد و بلوغ رسید دستور به تسلیم مال اش می کند و می فرماید:
{ وَ آتُواْ الْیَتَامَى أَمْوَالَهُمْ وَ لاَ تَتَبَدَّلُواْ الْخَبِیثَ بِالطَّیِّبِ وَ لاَ تَأْکُلُواْ أَمْوَالَهُمْ إِلَى أَمْوَالِکُمْ إِنَّهُ کَانَ حُوبًا کَبِیرًا } (النساء: ۲) و اموال یتیمان را به آنان [باز]دهید و [مال پاک] و [مرغوب آنان ] را با [مال] ناپاک [خود] عوض نکنید و اموال آنان را همراه با اموال خود مخورید که این گناهى بزرگ است.
همچنان امر به حفظ حقوق یتیمان در حالت ناتوانی به آن میکند و می فرماید:
{ وَ إِنْ خِفْتُمْ أَلاَّ تُقْسِطُواْ فِی الْیَتَامَى فَانکِحُواْ مَا طَابَ لَکُم مِّنَ النِّسَاء…} (النساء: ۳) و اگر در اجراى عدالت میان دختران یتیم بیمناکید هر چه از زنان [دیگر] که شما را پسند افتاد دو دو سه سه چهار چهار به زنى گیرید.]
کسی که ولایت دختری یتیمی را دارد و می خواهد با او ازدواج کند، الله متعال به او امر می کند که در حق مهر و دیگر موارد مربوط به ازدواج تعسف نکند و هدف از ازدواج اش استیلاء بر مال یتیم نباشد.کفالت و سرپرستی یتیم تنها خوراک و پوشاک او را شامل نمی شود، بلکه شامل تمام نواحی زندگی اش مانند تربیه،تعلیم، صحت و غیره میشود ،همه جوانب زندگی که در آینده باید برای رویارویی با آن آماده باشد تا او را به سوی خیر و فلاح بکشاند، امید را در نفس اش و صدق و اخلاص را در معامله اش بکارد و چنان به آینده و سلوک اش حریص باشد چنانکه پدر بر آینده فرزند و اخلاق و رفتارش حریص میباشد
یتیم :
الله متعال دستور می دهد تا با یتیم عطوفت و نرمی صورت گرفته و به آن نیکی و احسان شود و می فرماید:
( فَأَمَّا الْیَتِیمَ فَلَا تَقْهَرْ } (الضحى: ۹)
ترجمه: و اما یتیم را میازار.
هرگاه به سنت مُطهر مراجعه نماییم احادیث فراوانی را میابیم که دلالت بر وجوب احسان، نیکی،رعایت و مهربانی با یتیم دارد، عن مالک بن الحرث ( رضی الله عنه) قال رسول الله – ( صلى الله علیه وسلم ) -:
“مَنْ ضَمّ یَتِیْماً بَیْنَ أَبَوَیْنِ مُسْلِمَیْنِ إِلى طَعَامِهِ وَ شَرَابِهِ حَتّى یُغنیه الله وَجَبَتْ لَهُ الجَنّه البته” ( أخرجه أحمد فی المسند ج۴ ص ۳۴۴)
ترجمه: هرکی یتیمی را بین پدر و مادر مسلمان در طعام و نوشیدنی یکجا کند تا آنکه الله او را غنی سازد جنت برایش واجب میگردد.
وروى أبو هریره ( رضی الله عنه) أن رجلاً شکا إلى رسول الله – ( صلى الله علیه وسلم ) – قسوه قلبه فقال له علیه الصلاه و السلام: “إن أردت تلیین قلبک فأطعم المسکین و امسح رأس الیتیم”(مسند الإمام أحمد ج۲ ص ۲۶۲).
ابو هریره روایت می کند که شخصی از قسوت قلب نزد رسول الله شکایت کرد، رسول الله ( صلى الله علیه وسلم ) فرمود: هرگاه خواستی قلب ات نرم شود مسکین را طعام بده و سری یتیم را لمس کن.
بنابرین گفته میتوانیم که سرپرستی و کفالت یتیم اجر و ثواب نهایت بزرگی را در پی دارد و الله منان اجر هیچ عاملی را ضایع نمی کند
و باید دانست که کفالت و سرپرستی یتیم تنها خوراک و پوشاک او را شامل نمی شود بلکه شامل تمام نواحی زندگی اش مانند تربیه،تعلیم، صحت و غیره میشود ،همه جوانب زندگی که در آینده باید برای رویارویی با آن آماده باشد تا او را به سوی خیر و فلاح بکشاند، امید را در نفس اش و صدق و اخلاص را در معامله اش بکارد و چنان به آینده و سلوک اش حریص باشد چنانکه پدر بر آینده فرزند و اخلاق و رفتارش حریص میباش!

فضل الله ممتاز