سلسلهء غزوات (۹)

غزوه بدر اول
۱ ـ نیروهاى طرفین
الف ـ مـسـلمـانـان : یـک گزمه وگـشـتـى جنگی مـتشکل از حدود دوصد سوار و پیاده به فرماندهى پیامبر خدا(صلی الله علیه وسلم ) .
ب ـ مـشـرکـان : یک نیروى سبک و سریع که به مراتع وچراگاههاى اطراف مدینه حمله کرد و شمارى از شتران و گوسفندان مسلمانان را با خود برد.
۲ ـ هدف .
تعقیب نیروهاى مشرکان و بازپس گرفتن شتران و گوسفندانى که از مسلمانان به غارت برده بودند.
۳ ـ نتایج.
نـیـروهـاى اسـلامـى بـه وادى (صـَفْوان ) نزدیک بدر رسیدند، اما به مشرکان نرسیدند و بدون درگیرى از همان راهى که آمده بودند بازگشتند.
سریه عبدالله بن جَحْش اَسَدى
۱ ـ نیروهاى طرفین:
الف ـ مـسـلمانان : یک گزمه و گشتىی ترصد وشناسایى به تعداد دوازده تن از مهاجران به فرماندهى عبدالله بـن جـَحـش . ایـن گزمه وگـشـتـى در مـاه رجـب ، هـفـده مـاه پـس از هـجـرت رسول خدا(صلی الله علیه وسلم ) حرکت کرد. رسول الله صلی الله علیه وسلم نامه سر به مهرى را به فرمانده ایـن گزمه وگـشـتـى سـپـرد و فـرمـان داد کـه پـس از دو روز راه پیمایى آن را بگشاید و به مضمونش عمل کند. عبدالله پس از گشودن و آگاهى از مضمون نامه ، بدون آنکه نیروهاى زیر فرمانش را مجبور به همراهى با خود کند، مفاد آن را به اجرا درآورد.
مضمون نامه چنین بود: (آنگاه که در نامه ام نگریستى ، همچنان پیش برو تا در سرزمین (نَخْلَه ) ـ میان مکه و طایف ـ فرود آیى . آنجا در کمین قریش باش و اخبارشان را براى ما جستجو کن .)
عـبـدالله افراد خویش را بـر مـضـمـون نـامـه پـیـامـبـر(صلی الله علیه وسلم ) آگـاه سـاخـت و گـفـت کـه رسول الله صلی الله علیه وسلم وى را از مـجبور ساختن کسى براى همراهى با خود نهى فرموده است … با این وجود هیچ کس از همراهى با او سر باز نزد.
عـبـدالله بـا نـیـروهـاى زیـر فـرمـان خود حرکت کرد ـ بجز سعد وقاص و عتبه بن غزوان که در جـسـتجوى شتر گمشده خود رفتند و به اسارت قریش درآمدند ـ تا اینکه در سرزمین نخله فرود آمـد. بـا رسـیـدن کاروان قریش مسلمانان به آنها حمله کردند. در این درگیرى یک تن از مشرکان بـه نـام عـَمـرو بـن حـَضْرَمى کشته شد، دو تن دیگر به اسارت درآمدند و نفر چهارم بسوى قریش گریخت . عبدالله همراه کاروان و دو اسیر به مدینه بازگشت .
ب ـ مشرکان : شامل یک کاروان بازرگانى به پشتیبانى چهار مرد از قریش به فرماندهى عَمرو بن حَضْرمى .
۲ ـ هدف
همان طور که در نامه رسول الله صلی الله علیه وسلم به صراحت آمده بود، هدف مسلمانان رسیدن به نخله ، کشف اخبار قریش و دستیابى به اطلاعات مربوط به آنها بود و قصد جنگیدن نداشتند.
۳ ـ نتایج
الف ـ شـور و هـیـجـان عـبـداللّه مـنـجـر به جنگ در ماه حرام گشت . این امر که با رسوم اعراب آن روزگار مخالف بود، فرصت مناسبى به قریش داد تا علیه مسلمانان آغاز به تبلیغات کنند.
رسول الله صلی الله علیه وسلم قصد مبارزه نداشت ، بلکه تنها هدفش کسب اطلاعات بود.
ب ـ نـخـسـتین کسى که از مشرکان کشته شد، نخستین غنیمتى که به دست آمد و نخستین کسانى که بـه اسـارت درآمـدنـد در ایـن جـنگ بود. رسول خدا(ص ) آن دو اسیر را آزاد ساخت . یک تن از آنها اسلام آورد و دیگرى از همان راهى که آمده بود عازم مکه شد.
درسهایى از ارسال وفرستادن گزمه ها (( گشتیها))
۱ ـ شناسایى
مسلمانان توانستند راههاى اطراف مدینه را که به مکه مکرمه منتهى مى شد، خصوصا راههاى حیاتى مـیـان مـکـه و شـام را شـنـاسـایـى کـنـنـد. هـمـچـنـیـن مـوفـق شـدنـد بـا قبایل اطراف مدینه آشنا شوند و با برخى از آنها پیمان ببندند.
۲ ـ مبارزه
مـسـلمـانـان ثـابـت کـردنـد کـه نـیـرومـنـدنـد و مـى تـوانـنـد در بـرابـر مـشـرکـان قـریـش ، قـبـایـل اطـراف مـدیـنـه و آن دسـتـه از سـاکنان مدینه که دوست مسلمانان نیستند و نیز در برابر یهودیان از خود دفاع کنند. آنان ثابت کردند که در صورت نیاز، توان دفاع از کیان خویش را دارند.
قـصـد مـسلمانان به دست آوردن آزادى کامل براى نشر اسلام و جلوگیرى از مداخله دشمنان در این امر بود.
مـسـلمـانـان بـا شمارى از قبایل عرب نزدیک مدینه و آنهایى که در اطراف راه تجارى مکه ـ شام سکونت داشتند هم پیمان گردیدند.
۳ ـ پنهان کارى

رسول الله صلی الله علیه وسلم) به منظور حفظ اسرار و محروم ساختن قریش از دستیابى به آن دسته از اخبار مـسـلمـانـان کـه براى آنها مفید بود، شیوه نامه هاى سرى را ابتکار کرد. حفظ اسرار یکى از مهم تـریـن شـرایـط اصـل غـافـلگـیـرى  اسـت کـه خـود از مـهـم تـریـن اصـول جـنـگ بـه شـمـار مى رود. این روش براى اولین بار و پیش از آن که در جنگ دوم جهانى مورد استفاده آلمانها قرار گیرد، به وسیله مسلمانان ابتکار گردید.
۴ ـ محاصره اقتصادى
مـسلمانان مهمترین راههاى تجارى میان مکه و شام را مورد تهدید قرار دادند و امنیت قریش را در آن راهها سلب کردند. این امر براى تجارت قریش که تنها راه معاش مکّیان بود پى آمدهاى بسیار نـاگـوارى داشـت . بـا نـاامـن شـدن راه تـجارى مکه ـ شام و تلاش ‍ مسلمانان براى محروم ساختن قریش در استفاده از آن راه ، مکه در خطر محاصره اقتصادى قرار گرفت .
مبارزه حق و باطل
(بار الها! ایـن قـبـیـله قـریـش اسـت کـه بـا تکبّر خویش روى آورده است و در تکذیب پیامبر تو مى کوشد. پروردگارا! خواستار یارى اى هستم که وعده ام دادى .)
(پروردگارا! اگر امروز این گروه از میان بروند، دیگر پرستش نخواهى شد)