کم‌توجهی به حل معضل تغییرات اقلیمی افغانستان، فاجعه بار خواهد بود

دمای زمین به دلیل فعالیت‌های انسانی در حال افزایش است و تغییرات آب و هوایی اکنون همه جنبه‌های زنده‌گی انسان را تهدید می‌کند. اگر کنترول نشود، انسان و طبیعت با گرم شدن فاجعه بار دمای زمین همراه با تشدید خشکسالی، افزایش بیشتر سطح آب دریاها، تبدیل شدن مناطق مسکونی به غیر مسکونی و زمین‌های زراعتی به بیابان‌ها و همچنان جاری شدن سیلاب‌های زیان‌بار مواجه خواهند شد.

کشورهای فقیر بیشتر در معرض خطر تغییرات اقلیمی قرار داشته زیر امکانات و تسهیلات لازم برای مهار کردن وضعیت و مدیریت تغییر اقلیم نداشته و ناگزیر عواقب و پیامدهای ناشی از تغییرات اقلیمی را مشاهده و تجربه کنند. 

افغانستان از جمله کشورهایست که طی سال‌های متمادی تلخی پیامدهای ناشی از تغییرات اقلیمی را بار بار چشیده و هنوز هم با این چنین مشکلات دست و گریبان است. 

بر اساس نتایج ششمین گزارش هیئت بین الدول تغییر اقلیم (IPCC) در جریان صد سال اخیر، میزان حرارت کره زمین طور غیر طبیعی ۱.۲ درجه سانتی گرید افزایش یافته و طی همین مدت ۳.۳ تا ۳.۶ میلیارد نفر نیز در معرض آسیب پذیری تغییرات اقلیمی در سطح جهان قرار گرفته اند. 

برعلاوه، بر مبنای این گزارش، میزان گرمایش، طوفان، خشکسالی و سیلاب در مناطق آسیای جنوبی و مرکزی افزایش بی‌پیشینه یافته و بر اساس پیش بینی که صورت گرفته، احتمال افزایش حرارت کره زمین از ۱.۵ تا ۵.۸ درجه سانتی گرید تا سال ۲۱۰۰ محسوس است.

بر اساس معلومات اداره ملی حفاظت محیط زیست افغانستان، طی صد سال گذشته، میزان حرارت ساحات جنوبی کشور ۲.۴ درجه سانتی گرید، ساحات هندوکش ۱ درجه سانتی گرید، ارتفاعات مرکزی و شمالی ۱.۶ تا ۱.۷ درجه سانتی گرید و ساحات شرقی افغانستان ۰.۶ درجه سانتی گرید افزایش یافته است.

دوام این وضعیت مشکلات و چالش‌های فراوانی را در ساحات شهری و روستایی افغانستان بوجود آورده چنانچه، افزایش میزان فقر، مهاجرت، خشکسالی‌های پی‌هم، وقوع سیلاب‌ها، بلند رفتن درجه حرارت، تخریب مزارع و جنگلات، کمبود مواد غذایی، تلف شدن مواشی و بروز امراض گوناگون، را می‌توان از پیامدها و عواقب ناگوار تغییرات اقلیمی در افغانستان عنوان کرد. 

دوام این وضعیت نه تنها سکتور آب، زراعت، مالداری، جنگلات و علفچرها، صحت، انرژی، تنوع حیات و ایکوسیستم، را در افغانستان شدیداً متاثر ساخته بلکه تاثیرات سوء بر حیات اجتماعی و اقتصادی مردم نیز بجا گذاشته است.

با تغییر رژیم و حاکمیت دوباره امارت اسلامی، جهانیان با وضع تعزیرات گوناگون، به موضوع تغییرات اقلیمی افغانستان از زاویه سیاسی نگریسته، چنانچه، با تعلیق ۳۲ پروژه محیط زیستی و تغییر اقلیم، محدود ساختن دسترسی افغانستان به وجوه مالی تعهد شده و عدم دعوت افغانستان در نشست‌های منطقوی و بین المللی پیرامون محیط زیستی و تغییرات اقلیمی، جفای آشکارا در حق مردم افغانستان روا داشته است. 

با وصف چالش‌ها و مشکلات موجود، مسئولان در اداره ملی حفاظت محیط زیست افغانستان با استفاده از امکانات موجود سعی لازم به خرچ داده اند تا حد امکان موضوع تغییر اقلیم در افغانستان مدیریت گردد. چنانچه، طی سه سال اخیر، در خصوص تدوین، بازنگری و اصلاح قوانین، پالیسی ها، مقررات و لوایح کاری و همچنان برنامه ریزی و پروژه سازی، گام‌های عملی برداشته شده است.

بازنگری قانون محیط زیست، پالیسی ملی محیط زیست، مقرره کنترول مواد مخرب لایه اوزون، تصویب تعدیلات گیگالی و سایر اسناد مرتبط به تغییر اقلیم را می توان از اقدامات بارز در زمینه یاد آوری نمود. 

همچنان، در بخش برنامه ریزی و پروژه سازی، ترتیب طرح منابع آب و آبریزه سازگار با تغییرات اقلیمی، ترتیب طرح تقویت و دستیابی عادلانه به استفاده طبیعی کاربن و احیای ایکوسیستم‌های تخریب شده، ترتیب طرح مدیریت پایدار پارک ملی نورستان، پروژه مدیریت پایدار جنگل و زمین در پنج ولایت کشور و مبارزه با تخریب زمین و نابودی تنوع حیات از طریق تقویت سیستم پایدار غذا در افغانستان، از عمده ترین فعالیت‌های انجام شده در زمینه می باشد. 

امارت اسلامی، در پرتو پالیسی حفاظت از محیط زیست افغانستان، مدیریت تغییر اقلیم را در صدر اولویت‌های کاری قرار داده و با امکانات دست داشته برای مهار کردن وضعیت تلاش‌های پیگیر را نیز آغاز کرده است. با حاکمیت امارت اسلامی، امنیت سرتاسری در کشور تامین گردیده، و بستر مناسب برای تطبیق پروژه‌های عرصه‌های مختلف در افغانستان نیز فراهم شده است. 

اما از آنجاییکه موضوع تغییر اقلیم یک مسئله فرامرزی بوده بنابرین، پرداختن به چالش‌ها و خطرات ناشی از تغییرات اقلیمی، مستلزم اقدامات مشترک همه دولت‌ها و همکاری همه ذینفعان است. بنابرین، جامعه جهانی، کشورها و سازمان‌های ذیدخل، باید موضوع محیط زیستی و تغییر اقلیم افغانستان را در اولویت کاری خویش قرار داده، و با رفع تعلیق پروژه‌های مرتبط به محیط زیستی و تغییر اقلیم افغانستان، تسهیل دسترسی به وجوه مالی تعهد شده و زمینه سازی برای حضور فعال افغانستان در نشست‌ها و کنفرانس‌های منطقوی و بین المللی، گام‌های عملی و صادقانه بردارند.

برعلاوه، مردم افغانستان طی این مدت، از عواقب و پیامدهای ناشی از تغییرات اقلیمی به گونه مستقیم متاثر شده و در جریان این مدت خسارات هنگفت مالی و جانی را نیز متقبل شده اند. بنابرین، جامعه جهانی و سازمان‌های ذیدخل، باید موضوع محیط زیستی و تغییرات اقلیمی افغانستان را از دایره سیاسی بیرون کشیده و آنرا به حیث یک معضل بشری بپندارند.