عمر ثالث/بخش پنجم

تعلیمات دینی

نصاب علوم دینی مروج در افغانستان، نوعی از نظام تعلیمی است که از قرن دوم هجری به بعد در مراکز تعلیمی خراسان قدیم (افغانستان فعلی) رواج یافت. این نظام تعلیمی که هر از گاهی با تعدیلات لازم همراه بوده، در مدارس هند، پاکستان و افغانستان هنوز هم تدریس می‏شود که به سطح جهان اسلام یک سیستم تدریسی مهم و تاثیرگذار به‌شمار می‏رود.

در این نظام تعلیمی، طالبان علوم‌دینی از کودکی فراگرفتن مفردات و الفبای عربی را آغاز می‏کنند، سپس خواندن قران کریم، احکام فقهی و اصول اولیه مربوط به نماز و عبادات ضروری دیگر را فرا می‏گیرند. در ادامه فقه حنفی، عقاید، صرف ‌و نحو عربی، ادب فارسی و عربی و علوم الزامی دیگر را نیز می‏آموزند. در ادامۀ این سلسله دروس، اصول فقه، معانی، بدیع و بیان، عروض، منطق، هیئت، علم التفسیر و علوم دیگر نیز به آن افزوده می‏شود و با خواندن احادیث صحاح سته این سلسله به پایان می‏رسد.

ملا محمد عمر مجاهد، علوم دینی را در پنج سالگی نزد کاکای خود آغاز کرد و علوم ضروری اولیه را در مسجد و خانۀ خودش فرا گرفت. قریۀ مسکونی ملا محمد عمر مجاهد، در ولسوالی دهراود را «شهرکهنه» می‏نامند. شهرکهنه مرکز اسبق ولسوالی دهراود است که مقام ولسوالی و ادارات حکومتی محلی نیز قبلا در آن‌جا مستقر بودند. در سال‌های میانی حکومت ظاهر شاه بر اساس پلان حکومتی، شهر جدیدی در دهراود اعمار شد و ادارات حکومتی از شهر کهنه بدانجا منتقل شدند که تا امروز مرکز ولسوالی دهراود است.

در شهر کهنه، مرکز اسبق ولسوالی دهراود، یک مدرسه وجود داشت که به سبب تعدد طالبان بنام لویه دایره (دایره بزرگ) شهرت یافته بود. ملا محمد عمر مجاهد، در سن هشت سالگی به همین مدرسه داخل شد و در آن‌جا تا زمان جهاد علیه کمونیست‌ها و مهاجمان شوروی به فراگرفتن علوم ادامه داد.

اگر چه به سبب جهاد علیه شوروی و حالت اضطراری سلسلۀ آموزش ملا صاحب نیمه‌تمام باقی ماند؛ اما تا آن زمان علوم دینی را به اندازه کافی آموخته بود و توانایی استفاده علمی و مطالعه به زبان عربی را داشت، که بعدا تفاسیر و کتاب‌های دیگر علوم‌دینی را مطالعه می‏کرد. نام‌برده پس از پیروزی جهاد علیه کمونیزم در منطقۀ سنگ حصار ولایت قندهار، مدرسه‏ای را برپا کرد که ایشان در آن‌جا فرایند تعلیم و تعلم را هم‌زمان دنبال می‏کرد؛ اما با قیام در برابر هرج‌ومرج و فساد، مرحلۀ دوم آموزش او نیز نیمه‌تمام ماند. ملا محمد عمر، اشتیاق عمیق به علم داشت. به مدارس، علمای کرام و طالب العلمان احترام قلبی وافر داشت و همیشه در صدد توسعه مدارس و خدمات علمی بود.