عمر ثالث/بخش شانزدهم

فتوای شرعی

ملا محمد عمر مجاهد که منحیث یک مومن واقعی، شخص ملتزم به احکام دین بود، شریعت را بزرگ‌ترین و غالب‌ترین اصل در زندگی فردی و اجتماعی خویش می‌دانست. نام‌برده هنگام حکومت خویش نیز اقدامات حکومتی را نخست طبق احکام شریعت بررسی می‏کرد و در مورد جواز و عدم جواز آن از علما و مفتیان فقه حنفی سوال می‏کرد و تا زمانی‌که فتوای جواز آن را حاصل نکرده بود، دست به هیچ اقدامی نمی‏زد. بیش‌تر افکار و تصمیمات افراد،گروه‌ و حکومتهای دنیای معاصر از عقل و هوس خودی، منافع مادی و یا هم منابع تحقیقاتی (تینک تنک^[۱]) سرچشمه می‏گیرند و به دین و شریعت الله تعالی به دید مرجع معتبر و تعیین کننده نگاه نمی‏شود. اما ملا ملامحمد عمر، شاید تنها حاکم معاصری بود که شریعت الله را به دید مقدم‌ترین و معتبرترین مرجع می‏نگریست و اقدامات خویش را نخست تأیید شرعی می‏کرد.

ملا محمد عمر مجاهد، چند روز قبل از آغاز قیام راهی زنگاوات پنجوایی شد تا از عالم و قاضی بزرگ محل (مولوی سید محمد) فتوای و اجازۀ شرعی اقدام خویش را حاصل کند. مولوی سید محمد (مشهور به مولوی پاسنی) در اصل باشندۀ ولسوالی گیلان ولایت غزنی بود. نام‌برده عالم جید و حین جهاد علیه شوروی قاضی عمومی ولایت قندهار بود که به‌دلیل اقدامات جدی خویش در تمام ولایت‌های جنوبی افغانستان شهرت داشت. نام‌برده تا این زمان در زنگاوات ولسوالی پنجوایی محکمۀ خویش را برپا داشته بود و باشندگان و مجاهدین محل او را منحیث قاضی و عالم بزرگ احترام می‏کردند.

ملا گل‌آغا آخوند که در این سفر با ملا محمد عمر، همراه بود می‏گوید:«ملا صاحب با همراهی مولوی عبدالصمد به محکمه مولوی پاسنی صاحب رفت. تمام جریان را به سمع او رساند، که فساد عمومیت یافته است، فتنه‌ها و مظالم، هر روز بیش‌تر می‏شود، صدای مظلوم را هیچ‌کسی نمی‏شنود و مظالم و جنایات گوناگون در حال انجام هستند. ما برای جلوگیری از این مظالم ارادۀ اقدام داریم، مشورۀ شما در حق ما چیست؟ مولوی پاسنی صاحب گفت این موضوع نهایت مهم است، من فردا چند تن از عالمان دیگر را نیز دعوت می‏کنم و بعد از آن نظر خود در این مورد را با شما شریک خواهم کرد. فردای همان روز مولوی عبدالخالق صاحب، مولوی شاه محمد صاحب و یک تن عالم دیگر را فراخواند و تا دم عصر به بحث و گفت‌وگو پرداختند. هنگام عصر که بر اقدام ملا صاحب توافق کردند و اقدام او در برابر فساد را عمل ضروری خواندند، ملا صاحب برای شان گفت که شما علمای کرام هم از آغاز با من همراه باشید تا صفوف ما از آغاز قدرت‌مند باشند.»

به‌قول ملا گل‌آغا، جواب مولوی پاسنی این بود که علمای آن مجلس در آغاز به‌طور علنی از ملا محمد عمر، حمایت نمی‌کنند، برای ‌اینکه اگر قیام ملا محمد عمر ناکام شود، تفنگ‌سالاران به خانه‌های عالمان دینی هجوم برده و آنان را بی‌عزت می‌کنند. بنابر این، عالمان دین تا پیروزی قیام حمایت خویش را علنی نمی‌کنند و پس از پیروزی قیام، با تمام توان از داعیه‌ای آنان حمایت خواهند کرد.

مولوی پاسنی و علمای دیگر همان‌گونه که عهد کرده بودند، وفا کردند و با تمام اخلاص در کنار تحریک اسلامی ایستادند. نام‌برده پس از فتح کامل قندهار به‌عنوان رئیس محکمۀ مرافعه‌یی ولایت قندهار به فعالیت آغاز کرد و تا زمان هجوم امریکا در این سمت باقی ماند.

زمانی‌که ملا محمد عمر، از مجلس مولوی پاسنی بیرون شد، با دو تن از دوستانش به مرکز مجاهدین ورزیدۀ قندهار (شهید لالا ملنگ) رفت که در این زمان رهبری آن بر دوش ملا محمد آخوند بود. در این مرکز با ملا محمد آخوند، معلم فدا محمد و چند تن از مجاهدین دیگر قندهار ملاقات کرد و حرف خویش را با ایشان در میان گذاشت. همۀ آنان با اخلاص هرچه تمام‌تر اطمینان دادند که در کنار ملامحمد عمر می‌ایستند. ملا محمد عمر مجاهد، پس از سپری کردن یک شب در همین محل، دوباره راه‌سپار سنگ‌حصار شد و ملا گل‌آغا را که همرایش بود به سمت مدرسه رخصت کرد و موتری را که از حاجی بشر ولسوال میوند بود نیز به سمت کشک نخود فرستاد و خودش با مولوی عبدالصمد یک‌جا به دیدار از طالبان مدارس دیگر به سمت زنگاوات، تلوکان، مشان و دیگر قریه‌جات ولسوالی پنجوایی رفت.

[۱]  تینک تنک (Think Tank)، به اتاق فکر گویند که نقش کلیدی در سیاست‌گذاری و تصمیم‌گیری دارد.