نگاهی به زندگی و کارنامه های شهید ملا یارمحمد آخند رحمه الله

قاری سعید / حبیبی سمنگانی شهید ملا یار محمد آخند – تقبله الله – پسر حاجی خان محمد و نواسه نیاز محمد به تاریخ ۲۹ اسد ۱۳۳۸ خورشیدی مصادف با ۲۱ اگست ۱۹۵۹ میلادی در روستای مرغان کیچه در مربوطات ولسوالی دامان ولایت قندهار در خانواده دیندار و با رسوخ به دنیا آمد. ملا یار […]

قاری سعید / حبیبی سمنگانی

شهید ملا یار محمد آخند – تقبله الله – پسر حاجی خان محمد و نواسه نیاز محمد به تاریخ ۲۹ اسد ۱۳۳۸ خورشیدی مصادف با ۲۱ اگست ۱۹۵۹ میلادی در روستای مرغان کیچه در مربوطات ولسوالی دامان ولایت قندهار در خانواده دیندار و با رسوخ به دنیا آمد.

ملا یار محمد در خوردسالی درس های دینی را آغاز کرد. کتاب های ابتدایی را در منطقه خود و همچنان در شهر قندهار و ولسوالی های ارغستان و نیش در مدارس مختلف روستایی خواند. ملا یار محمد در عنفوان جوانی قرار داشت که کودتای کمونیست ها رخ داد. همان بود که ملا یار محمد زندگی خود را برای جهاد در برابر کمونیسم وقف نمود.

آغاز جهاد در برابر کمونیسم و تهاجم شوروی ها :

ملا عبدالمنان، از فرماندهان سابق جهادی زابل و رفیق نزدیکی شهید ملا یار محمد، می گوید : مجاهدین در کوه چغنی ولسوالی ارغستان ولایت قندهار به سرکردگی قومندان عبدالرازق و الحاج ملا محمد ربانی مرکز بزرگ جهادی داشتند. ملا یار محمد تقریباً بست ساله بود که بار نخست با چند تن مجاهدین به این مرکز آمد و از همان جا جهاد خود را بر ضد کمونیست ها آغاز نمود و در پهلوی جهاد در فرصت های میسر به تعلیمات دینی خود نیز دوام می داد.

ملا یار محمد بار نخست در تعرض بزرگ مجاهدین بر ولسوالی ارغستان سهم گرفت و سپس در مناطق مختلف قندهار و زابل به مبارزه خود دوام داد.

مجاهدین دران زمان بیشتر بر شاهراه قندهار – قلات تمرکز داشتند و در امتداد این شاهراه بر قطار های دشمن حمله می کردند.

ملا عبدالمنان می گوید : مجاهدین در مناطق مختلف بر دشمن حمله می کردند، به ویژه در امتداد شاهراه مذکور در میان شهر صفا و قلات در مناطق غشی، خاران و……..به کمین می نشستند و کمونیست ها را با تلفات سنگین دچار می ساختند. حتی یک منطقه شهر صفا به نام «موترهای سوخته» شهرت یافت. زیرا موترهای زیادی دشمن دران جا حریق گردیده بود.

ملا یار محمد دران همه عملیات ها به حیث مجاهد ورزیده و برجسته سهم می گرفت. او در استعمال راکت آر پی جی و عیار نمودن میزایل مهارت داشت و بعدا در میزایل های طیاره شکن «ستینگر» نیز مهارت یافته بود و نیروهای هوایی کمونیست ها را با خسارات هنگفت مواجه ساخته بود.

در اسارت دشمن :

ملا یار محمد آخند در اوائل رژیم داکتر نجیب در روستای پوتی درمیان ولسوالی های شهر صفا و دامان به دست عساکر کمونیست گرفتار و زندانی شد. از سوی کمونیست ها در زندان شکنجه و تعذیب و حتی از پا آویزان شد، ملا یار محمد یکسال در قندهار زندانی ماند و بالاخره در اثر تلاش های یک موسفید و شخصیت با نفوذ محلی به نام حبیب کاکا رهایی یافت و دوباره به صف جهاد پیوست.

ناگفته نماند که ملا یار محمد آخند در زمان تحریک اسلامی طالبان نیز یکبار از سوی دشمن گرفتار شد. طالبان زمانیکه در ماه حوت سال ۱۳۷۳ خورشیدی از سوی جنوب و جنوب غرب بر کابل حمله کردند، چند نفر طالبان در نزدیکی چهلستون در نتیجه جنگ سه جانبه محاصره شدند. همان جا ملا یار محمد نیز با چند نفر دیگر به دست افراد احمد شاه مسعود اسیر شد. ملا یار محمد آخند ۶ ماه و ۴ روز در جبل السراج زندانی ماند و بالاخره در خط دلارام در تبادله با افراد اسماعیل خان و مسعود رها شد.

به حیث مسئول جهادی  :

زمانیکه ملا یار محمد از زندان کمونیست ها رها شد و به صف مجاهدین برگشت، قومندان عبدالرازق، فرمانده عمومی جبهه ارغستان در همان روزها برای مناطق مختلف گروپ ها تشکیل داد. ملا یار محمد در منطقه شیخزوی ولسوالی دامان ولایت قندهار به حیث گروپ مشر مقرر شد. او بر علاوه از فعالیت در منطقه مذکور، فعالیت های جهادی خود را به ساحات دیگر نیز گسترش داد و سلسله عملیات ها بر میدان هوایی قندهار را که قوای بزرگی دشمن دران جا مستقر بودند آغاز کرد.

شهید ملا یار محمد در همان عملیات ها نخستین بار طیاره جنگی دشمن (میگ) را سرنگون کرد. ملا عبدالمنان که شاهد آن صحنه بود، می گوید : طیاره های جنگی در منطقه نزدیکی میدان هوایی بر مجاهدین بمباردمان می کردند. مجاهدین مخابره مرکز فرماندهی دشمن را کشف کردند که به پیلوت ها هدایت می داد بسیار احتیاط بکنید، امکان دارد از سوی مجاهدین هدف قرار بگیرید. اما یک پیلوت جواب داد که از مجاهدین نمی ترسد. همان طیاره پایین آمد و بمبارد کرد. اما در اثنای دوباره بلند شدن از سوی ملا یار محمد توسط میزایل ستینگر هدف قرار گرفت و سرنگون شد. پیلوت طیاره که عبدالاحد نام داشت و حرفهای او را مجاهدین توسط مخابره شنیده بودند با یکتن همکار خود به دست مجاهدین اسیر گردید.

مجاهدین قندهار سپس در منطقه ریگ بر پوسته های دشمن عملیات گسترده ای انجام دادند. ملا یار محمد آخند در این عملیات نیز به حیث مجاهد برجسته سهیم بود و در نتیجه آن عملیات، گلیم دشمن از منطقه ریگ برچیده شد.

جنگ بر ضد ملیشه های جبار و دوستم :

در سال های اخیر رژیم نجیب، عملیات های جهادی در ولایات جنوبی همچون سائر افغانستان شدت یافته بود و گلیم دشمن از مناطق دوردست برداشته شده بود. دران زمان شهر قلات، مرکز ولایت زابل در محاصره مجاهدین قرار داشت و عملیات های مجاهدین بر سر شاهراه زابل – قندهار نسبت به هر زمان افزایش یافته بود.

مجاهدین زابل و قندهار به گونه مشترک بر مرکز ولایت زابل حمله کردند. رژیم نجیب فرمانده مهم ملیشه های دولتی عبدالجبار قهرمان را فرمان داد که برای شکستن محاصره، خود را به قلات برساند. ملیشه های جبار که همچون ملیشه های دوستم در ولایات جنوبی به مظالم و جنایات سنگین شهرت داشت و هزاران تن تفنگداران جیره خوار دران جمع شده بودند با صدها وسایط از قندهار به سوی قلات حرکت کرد. آن ملیشه ها هرگاه از منطقه شهر صفا گذشت در منطقه جلدک مورد حمله مجاهدین قرار گرفت و از پیشروی ماند. یکی از فرماندهان جهادی قندهار مرحوم ملا محمد ربانی آخند به مجاهدین وظیفه داد که به سرکردگی ملا یار محمد آخند بر منطقه شیر علی خان ولسوالی شهر صفا که در نزدیکی ولسوالی دامان، قندهار موقعیت داشت حمله بکنند و منطقه را در کنترول خود بیاورند. مجاهدین بر آن منطقه دشمن یورش بردند و ملیشه های جبار را در بین شهرصفا و قلات محاصره نمودند. شماری زیادی از مجاهدین و گروپ های جهادی قندهار و زابل دران جنگ سهم گرفتند. نبرد های شدیدی با دشمن در مناطق شهر صفا و جلدک رخ داد و بالاخره ملیشه های جبار کاملا از بین رفت. تنها فرمانده آن ملیشه ها توانست موفق به فرار شود. آن ملیشه ها دوباره سر بالا نتوانستند و همه عساکر شان در بین قندهار و زابل در حملات شدید مجاهدین از بین رفتند.

مسئولیت ملا یار محمد آخند در آن جنگ، در منطقه شیر علی خان ولسوالی شهر صفا بود. رفقای او دران جنگ نیز یک هلیکوپتر نظامی دشمن را سرنگون ساختند و یکی را زمانی سالم به غنیمت گرفتند که پیلوت دشمن اشتباها در ساحه مجاهدین نشست کرد، مجاهدین حمله کردند و هلیکوپتر را به غنیمت و سه تن پرسونل آن را به اسارت گرفتند.

ملا عبدالمنان می گوید : فرمانده عمومی مجاهدین قومندان عبدالرازق می خواست که آن هلیکوپتر به مرکز مجاهدین در ارغستان انتقال داده شود، اما چون دران زمان هلیکوپترهای دشمن بسیار می چرخیدند و بمباردمان می کردند، ملا یار محمد آخند برای اینکه این هلیکوپتر از سوی مجاهدین هدف قرار نگیرد دستار خود را بطور نشانی بر آن بست و هلیکوپتر را از شهر صفا به ارغستان انتقال داد.

در تابستان ملیشه های جبار قهرمان از بین رفت و در زمستان آن سال ملیشه های دوستم تلاش کردند از آن راه بگذرند. اما در جریان درگیری با تلفات سنگین مواجه شدند. اما چون آب و هوا سرد بود و شمار مجاهدین نیز کم بود، عده یی از افراد دوستم توانستند جان سالم به در کنند، ملا یار محمد آخند در درگیری با ملیشه های دوستم در منطقه کوتیزی ولسوالی شهر صفا می جنگید.

فعالیت جهادی در اطراف شهر قندهار :

پس از شکست ملیشه های جبار و دوستم، مجاهدین بیشتر مناطق اطرافی قندهار را در کنترول خود گرفتند و موجودیت دشمن تنها به شهر قندهار محدود شد. دران شب و روزها اکمالات دشمن از طریق هوا صورت می گرفت و یگانه عملیات مؤثر دشمن در برابر مجاهدین نیز بمباران طیارات و هلیکوپترهای جنگی بود. لهذا مجاهدین میدان هوایی قندهار را محور عملیات های خود قرار دادند و برای زدن میدان هوایی و جنگنده های دشمن دلگی ویژه ای تشکیل دادند. مسئولیت آن دلگی به دوش ملا یار محمد آخند بود. مجاهدین از یکسو بر میدان هوایی و در پهلوی آن بر غوند بری عملیات تهاجمی انجام می دادند و از سوی دیگر میدان هوایی به را گونه دوامدار مورد فیرهای میزایل می گرفتند.

ملا یار محمد آخند به همکاری رفقای خود ۱۰ الی ۲۰ میزایل را به شکل مسلکی عیار می ساخت و سپس شارت می داد. گفته می شود که نیروهای هوایی رژیم کمونیستی که مناطق روستایی و مردم ملکی را هدف قرار می دادند با این تکتیک مجاهدین تا حدی زیادی از فعالیت ماند. ده ها طیارات و هلیکوپترهای جنگی دشمن در داخل میدان هوایی از بین برده شد، یقینا نقش شهید ملا یار محمد آخند درین عملیات خاص مجاهدین مهم تر از هر کسی بود.

ملا یار محمد آخند یکبار در منطقه محله جات شهر قندهار از ناحیه شانه زخمی شد و پس از تداوی صحت یاب شد.

دسیسه مشترک کمونیستان و غداران در قندهار  :

هرگاه جهاد به منزل کامیابی نزدیک شد و رژیم کمونیست نجیب در آستانه فروپاشی قرار گرفت، کمونیست ها دسیسه دیگری را روی دست گرفتند. آن ها با استفاده از خیانت یکعده غداران منطقه کوشیدند، مجاهدین واقعی به قدرت نرسند.

آنزمان، دسته ای از مجاهدین در قندهار کسانی بودند که در واقعیت بسیار قربانی داده بودند و مشقات زیادی را متقبل شده بودند. از آن جمله، قومندان عبدالرازق، مرحوم ملا محمد ربانی، مرحوم ملا محمد عمر مجاهد، ملا محمد صادق، معلم فدا محمد، ملا محمد شیرین، شهید ملا یار محمد، شهید ملا بورجان، شهید ملا محمد و…… می توان یاد کرد.ایشان مجاهدین نامدار جهاد در برابر کمونیسم بودند.

اما گروه دیگری به نام شورای قومی مجاهدین بود، که بیشتر مجاهدین آن شعاری، نمایشی و کسانی بودند که از جهاد برای رسیدن به قدرت و اهداف دنیوی استفاده می کردند. چهره های مطرح آن گروه گل آغا شیرزیی، خان محمد مجاهد، استاد عبدالحلیم، امیر لالی، فضل الدین آغا، حامد آغا و…..بودند. ایشان سهم خاصی در جهاد بر ضد کمونیست ها نداشتند، اما با استفاده از نام جهاد کمک و سلاح می گرفتند و مشغول گروه بازی و قوم پرستی بودند.

زمانیکه شهر قندهار هنوز در دست کمونیست ها بود، ایشان با دولت روابط مخفی داشتند و حتی گفته می شد که با استخبارات رژیم (خاد) هر روز دید و بازدید می کردند و کمونیست ها را دشمن خود نمی دانستند.

هرگاه رژیم کمونیستی درک کرد که دیگر نمی تواند سلطه خود را بر شهر قندهار دوام بدهد، به والی قندهار جنرال اکرم وظیفه داد شهر را به گونه ای ترک بکند که مجاهدین واقعی که کمر کمونیست ها را شکسته بودند به قدرت نرسند. جنرال اکرم با همان قومندان های مجاهدنما مخفیانه تماس گرفت و ناگهان تمام اداره قندهار را به آن ها سپرد.

آن قومندان های قدرت طلب، ادارات و مناطق شهر قندهار را در میان خود تقسیم کردند. کسی میدان هوایی را گرفت، کسی بر مقام ولایت قبضه کرد و کسی داخل قومندانی امنیه و قول اردو شد. همه مجاهدین واقعی شهر قندهار بیرون از شهر در جبهات جهادی باقی مانده بودند. شهید ملا یار محمد آخند دران اثنا غوند بری را در نزدیکی میدان هوایی قندهار فتح کرده بود و با مجاهدین خود در همان غوند جا بجا شده بود.

از همان روز، بی نظمی و هرج و مرج در شهر قندهار و اطراف آن آغاز شد. قومندان های که خود را مجاهدین می نامیدند با همدیگر دست و گریبان شدند. نه تنها در میان خود جنگیدند بلکه در برابر مردم نیز برخورد ظالمانه داشتند. از دزدی، رهزنی، فساد و هیچگونه مظالم دریغ نکردند و فساد بی پیشینه ای در قندهار حاکم شد. بالاخره فساد روز افزون آن ها مجاهدین واقعی قندهار را وادار ساخت تا تفنگداران خودسر را از شهر قندهار بیرون برانند و منطقه را آرام بسازند.

یکجا شدن با تحریک اسلامی طالبان :

زمانیکه تحریک اسلامی طالبان به سرکردگی مرحوم امیرالمؤمنین ملا محمد عمر مجاهد از قندهار آغاز شد، ملا یار محمد در نزدیکی میدان هوایی قندهار در منطقه غوند بری با مجاهدین خود مستقر بود. هرگاه تحریک به ولسوالی دند رسید، او به اساس شناخت که از گذشته با بزرگان تحریک مرحوم امیرالمؤمنین ملا محمد عمر مجاهد و ملا عبدالغنی برادر داشت، با ایشان دید و در مجلسی که مرحوم ملا محمد ربانی و ملا عبدالمنان هم حضور داشتند با تمام مجاهدین و امکانات خود به تحریک اسلامی طالبان پیوست.

شهید ملا یار محمد آخند پس از فتح قندهار شامل لشکری بود که ولایات زابل، غزنی، وردک ولوگر را فتح کرد. او در حمله اول بر کابل از سوی احمد شاه مسعود گرفتار شد و هرگاه رهایی یافت دوباره به خدمت ادامه داد. هرگاه هرات فتح شد به حیث والی هرات تعیین شد.

وضعیت هرات دران زمان بسیار متشنج بود. افراد اسماعیل خان در شهر هرات و اطراف آن نفوذ زیادی داشتند. دشمن همواره در تلاش حمله بود، از طرف شب در بخش های مختلف شهر هرات فیرهای هوایی می کردند و می کوشیدند مجاهدین را سراسیمه ساخته و وادار به عقب نشینی بسازند. اما ملا یار محمد آخند با کمال شجاعت و استقامت مقابله کرد، به فشار های دشمن تسلیم نشد و نه هم به هشدار های آن ها اهمیتی داد. وضعیت هرات به تدریج کنترول و نورمال شد و تحرکات دشمن از بین رفت.

شهید ملا یار محمد آخند در زمان مسئولیت در ولایت هرات بسیار کارهای عمرانی نیز انجام داد. او برای بازسازی مسجد تاریخی جامع هرات تلاش کرد. همچنان تعداد زیادی از ساختمان های تاریخی و دولتی، مساجد، مدارس و اماکن عام المنفعه را بازسازی و ترمیم نمود و یک مسجد جامع در مقام ولایت هرات ساخت.

شهید ملا یار محمد آخند پس از هرات، والی غزنی تعیین شد. دران جا نیز کارهای زیادی انکشافی انجام داد. در جریان مسئولیت در غزنی، با مدرسه تاریخی ولسوالی شلگر «نورالمدارس فاروقیه» علاقه خاصی داشت، به احوال پرسی طلبای آن مدرسه می رفت و آن ها را کمک می نمود.

اگر چه روند آموزشی ملا یار محمد آخند به سبب مشاغل جهادی نا تمام مانده بود، اما تا اخیر عمر با علم، علما و مدارس دینی بسیار محبت داشت.

ملا عبدالمنان آخند می گوید ؛ ملا یار محمد آخند چند صفات بارز داشت : «شخصت جواد بود و بر مجاهدین و مردم مرتبط به خود به سخاوت پول می داد، هیچگونه تعصب قومی یا رفاقت بازی نداشت، اگر با کسی جنجال هم می کرد عقده نمی گرفت، بلکه پس از چند لحظه چنان برخورد می نمود گویا واقعه ای رخ نداده باشد. دلیر و با استقامت بود، متقی و بر نفس خود حاکم بود و از بداخلاقی بسیار نفرت داشت.

شهادت :

زمانیکه ملا یار محمد آخند در غزنی والی بود، افراد حزب وحدت در شمال غزنی بر ولسوالی خواجه عمری حمله کردند. ملا یار محمد خودش به صحنه جنگ رفت و همان جا در منطقه قیاق دره ولسوالی خواجه عمری در نبرد با افراد حزب وحدت به تاریخ ۱۸/۵/۱۴۱۹ هجری قمری ساعت دوازده و نیم روز در اثر اصابت مرمی ثقیل ماشیندار به سن ۳۹ سالگی به شهادت رسید.

جسد شهید ملا یار محمد آخند به قندهار انتقال داده شد و در قبرستان مشهور شهدای آن ولایت به خاک سپرده شد.

از شهید ملا یار محمد آخند ۶ اولاد به دنیا ماند، برادران و رفقای جهادی او هنوز هم مسیر شهید ملا یار محمد آخند را دنبال می کنند و در روند جهادی در برابر تهاجم امریکایی ها نقش مؤثری دارند.