نام کاربری یا نشانی ایمیل
رمز عبور
مرا به خاطر بسپار
شکل‌گیری سیاست مالی دولت اسلامی
خداوند بعد از اخراج بنی‌نضیر، حکم دارایی‌هایی را که در این غزوه نصیب مسلمانان گردیده بود، بیان فرمود: «وَمَا أَفَاءَ اللَّهُ عَلَی رَسُولِهِ مِنْهُمْ فَمَا أَوْجَفْتُمْ عَلَیْهِ مِنْ خَیْلٍ وَلَا رِکَابٍ وَلَکِنَّ اللَّهَ یُسَلِّطُ رُسُلَهُ عَلَی مَنْ یَشَاءُ وَاللَّهُ عَلَی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ؛ چیزهایی را که خداوند از دارایی ایشان به پیغمبر خود ارزانی داشته است، شما بر آن اسب ندواندید که با جنگ تصرف نموده باشید؛ بلکه خداوند، پیغمبران خود را بر هر کس که بخواهد، چیره می‌گرداند و خداوند بر هر کاری غالب است.» (حشر: ۶) خداوند بیان نمود که اموال باقیمانده از بنی‌نضیر، بدون درگیری و جنگ نصیب مسلمانان گردیده است؛ زیرا مسلمانان نه اسبی پ نه شتری دواندند، بلکه به آنجا رفتند و دشمن با صلح در قبال رفتن و ترک‌کردن آن سرزمین، دارایی‌هایشان را به پیامبراکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم دادند. این اموال صرفاً از آن رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وسلم بود؛ به همین جهت، ایشان مصرف یک سال خانواده‌ی خود را از آنها برداشت و بقیه را صرف تهیه‌ی سلاح و تجهیزات نظامی مسلمانان کرد. در ادامه خداوند به‌طور کلی احکام غنایم به‌دست‌آمده از کفار را بیان نموده است: «لِلْفُقَرَاءِ الْمُهَاجِرِینَ الَّذِینَ أُخْرِجُوا مِنْ دِیَارِهِمْ وَأَمْوَالِهِمْ یَبْتَغُونَ فَضْلًا مِنَ اللَّهِ وَرِضْوَانًا وَیَنْصُرُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ أُولَئِکَ هُمُ الصَّادِقُونَ؛ همچنین غنائم از آن فقرای مهاجرینی است که از خانه و کاشانه و اموال خود بیرون رانده شدند. کسانی که فضل و خوشنودی خدا را می‌خواهند و خدا و پیغمبرش را نصرت می‌نمایند؛ آنان صادقان هستند.» (حشر: ۸) پیامبراکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم بعد از اینکه اموال بنی‌نضیر در اختیار ایشان قرار گرفت، ثابت‌بن قیس را فراخواند و به وی گفت: «قومت را گرد بیاور.» ثابت گفت: فقط خزرجیان را؟ پیامبراکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرمود: همه‌ی انصار را، ثابت نیز همه انصار را فراخواند. رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وسلم نخست حمد و ثنای خدا را بیان نمود، سپس به بیان خدمات ارزشمند انصار در راه خدا پرداخت و خطاب به آنان فرمود: «اگر دوست دارید، این اموال را بین شما و مهاجران تقسیم کنم، و اگر هم دوست دارید، آنها را به مهاجران می‌دهم تا از خانه‌های شما بیرون روند.» سعدبن عباده و سعدبن معاذ گفتند: آنان را میان مهاجران تقسیم کنید. آنگاه همه‌ی انصار گفتند: ما به تقسیم خدا و رسول او راضی هستیم. رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وسلم این اموال را میان مهاجران تقسیم نمود و به غیر از ابودجانه و سهل‌بن حنیف که شدیدا نیازمند بودند، به انصار چیزی نداد. با وجود اینکه اموال فوق صرفاً به رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وسلم متعلق بود، ولی بازهم به‌خاطر تسلی و رضایت انصار، آنها را گرد آورد و با آنان به مشورت پرداخت و این نمونه‌ای از شیوه‌ی رفتاری و سیاسی رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وسلم است. هدف اصلی پیامبراکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم از این شیوه‌ی تقسیم، کاستن مشکلات انصار بود. مهاجران قبل از آن در خانه‌های انصار زندگی می‌کردند، ولی بعد از این جریان در منازل بنی‌نضیر سکنی گزیدند. تقسیم اموال بنی‌نضیر تحولی عظیم در سیاست مالی دولت اسلامی به وجود آورد؛ چراکه قبل از این غزوه، غنایم جنگی به مجاهدانی که در جنگ شرکت کرده بودند، تعلق می‌گرفت، اما بعد از این غزوه، سیاست جدیدی در تقسیم غنایم پدید آمد. در این سیاست غنایم به دو قسم تقسیم می‌شدند:
۱. غنایمی که مجاهدان با سرنیزه و شمشیر به دست آورده بودند؛ این غنایم بعد از اخراج سهم دولت که یک‌پنجم بود، در میان مجاهدان تقسیم می‌شد.
۲. غنایمی که بدون جنگ به دست مسلمانان افتاده بود؛ این غنایم در اختیار رئیس دولت اسلامی قرار می‌گرفت تا آنها را براساس تشخیص مصلحت برای سامان‌دادن به اوضاع اقتصادی کشور، رفع مایحتاج فقرا، تجهیزات نظامی و تأسیس پروژه‌های مورد نیاز هزینه نماید.
خداوند متعال نیز در دو آیه‌ی فوق به بیان علل این فرامین پرداخته است: «مَا أَفَاءَ اللَّهُ عَلَی رَسُولِهِ مِنْ أَهْلِ الْقُرَی فَلِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِی الْقُرْبَی وَالْیَتَامَی وَالْمَسَاکِینِ وَابْنِ السَّبِیلِ کَیْ لَا یَکُونَ دُولَهً بَیْنَ الْأَغْنِیَاءِ مِنْکُمْ وَمَا آتَاکُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاکُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ شَدِیدُ الْعِقَابِ؛ آنچه خداوند از اهالی این آبادی‌ها، به پیغمبرش ارزانی داشته است، متعلق به خدا، پیغمبر، خویشاوندان پیغمبر، مستمندان و مسافران می‌باشد. این بدان خاطر است که اموال، تنها در میان اشخاص ثروتمند شما دست به دست نگردد. آنچه را پیغمبر به شما دستور داده است، عمل نمایید و از آنچه شما را بازداشته است، باز آیید. از خدا بترسید، خداوند سخت عذاب‌دهنده است.» (حشر: ۷) سیاست شریعت اسلامی می‌بایست بر این اصل استوار باشد که اموال فقط در دست اغنیا و گروه خاصی دست به دست نگردد؛ چنانکه همه‌ی مراجع اسلامی مربوط به امور اقتصاد و دارایی به این نکته تأکید دارند که باید به تشکیل جامعه‌ای متعادل و برابر اقدام نمود که همه‌ی طبقات در آن به نوعی سهیم باشند. بر این اساس، اگر امروز هم احکام شریعت اسلامی و برنامه‌های ویژه مربوط به امور اقتصادی مانند: زکات، نبود معاملات ربوی و نبود احتکار اجرا شوند، همه‌ی طبقات جامعه از اقتصاد خوبی بهره‌مند خواهند بود. هرچند که نمی‌توان تفاوت‌ها را از میان برداشت، اما مایحتاج تمامی افراد به قدر کفایت برآورده خواهد شد و هیچ نیازمندی در جامعه اسلامی پیدا نخواهد شد.
این مطلب بدون برچسب می باشد.
دیدگاهها بسته است.