نظام سیاسی و اداری مسلمانان در صدر اسلام/ بخش سی‌وچهارم

توجه: مقالات وب‌سایت الاماره دری تنها نظر نویسندگان است و لزوماً دیدگاه این وب‌سایت نیست.

غزوه‌ی بدر

غزوه‌ی بدر نقطه‌ی عطفی در تاریخ رسالت پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم بود که اولین و مهم‌ترین رویارویی در تاریخ اسلام و نقطه‌ی آغاز تحولات در کنش‌های سیاسی و توسعوی اسلام محسوب می‌شد. چنانکه در کتب تاریخ ثبت است، مسلمانان در صدر اسلام که ضعیف و کم‌جمعیت و بی‌دفاع بودند و به همین خاطر از سوی مشرکان، کافران و سرمداران به شدت مورد ظلم و آزار و اذیت واقع می‌شدند و مسلمانان در همان دوران قدرت مقابله با دشمنان را نداشتند. با گسترش اسلام و بیشترشدن تعداد مسلمانان، پیامبراکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم تصمیم گرفت در برابر تعدی‌های مشرکان مقابله‌به‌مثل نمایند؛ تا اینکه جنگ بدر رخ داد و ضربه‌ی سختی به دشمنان وارد شد و قدرت نظامی و سیاسی اسلام برای مشرکان مکه و نخستین دشمنان اسلام و سایر قبایل اطراف جزیره‌العرب هویدا گشت.

مسلمانان که از سوی مشرکان با انواع ظلم‌ها مواجه شده بودند، از جانب خدای متعال اذن پیدا کردند تا با مشرکان مقابله کنند و جوانمردانه و در میدان نبرد تقاص ستم‌های وارده‌شان را بگیرند. علت وقوع جنگ بدر نیز همین بود؛ زیرا پیامبراکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم می‌خواست در برابر تعدی‌های مشرکان، مقابله‌به‌مثل نماید.

امدادهای الهی موجب شد مسلمانان با شمار کم و امکانات ناچیز پیروز شوند و ضربه‌ای بزرگ بر قریش وارد کنند.

در سال دوم حادثه‌ی مهمی رخ می‌دهد که زمینه‌ی جنگ بدر را ایجاد می‌کند و موجب می‌شود خود رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وسلم وارد عمل شوند.

گروهی از اشرار به اطراف مدینه آمدند و شترهایی را غارت کردند و گریختند. رئیس آنان کُرزبن جابر فهری نام داشت. پیامبراکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم همان‌گونه که در برابر خطر دشمن اصلی، یعنی قریش، واکنش نشان می‌داد، برای امنیت حکومت نوپای اسلام و مسلمانان، در این مورد خاص نیز وارد عمل شد.

آنحضرت صلی‌الله‌علیه‌وسلم با گروهی از مسلمانان، اشرار را تا منطقه‌ی بدر تعقیب کرد، ولی به آنان دست نیافت. اما همین اقدام درس بزرگی به اشرار داد و آنان فهمیدند که رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وسلم برای امنیت مرزهای خود و دارالاسلام چنان اهمیتی قائل است که چنین مسافت طولانی را به تعقیب آنان تاخته است.

این واقعه به‌عنوان «غزوه‌ی صفوان» یا «غزوه‌ی بدر اولی» مشهور شد. از آن پس دیگر هیچ شروری جرئت نکرد که به مدینه حمله کند. کُرزبن جابر نیز پس از این ماجرا همواره می‌ترسید که مسلمانان به او دست یابند؛ به این‌خاطر، به مدینه آمد و نزد رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وسلم عذرخواهی کرد و مسلمان شد.

جنگ بدر

جنگ بدر یا غزوه‌ی بدر کبری نقطه‌ی عطفی در دوران رسالت پیامبر خدا صلی‌الله‌علیه‌وسلم بود. مسلمان‌ها در مکه مورد ظلم قرار می‌گرفتند؛ برخی به حبشه آواره شدند و برخی به‌ ناچار به مدینه هجرت کردند و اموالشان نیز غارت و مصادره شد؛ بنابراین، قرآن به آنان اذن داد که با اقدامات دشمن مقابله کنند.

«أُذِنَ لِلَّذینَ یُقاتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا وَ إِنَّ اللّهَ عَلی‏ نَصْرِهِمْ لَقَدیرٌ؛ به کسانی که جنگ بر آنان تحمیل شده، اذن [جهاد] داده شد. و خدا بر یاری آنان بسیار تواناست.» (حج: ۳۹)

علت وقوع جنگ بدر

علت وقوع جنگ بدر نیز همین بود که پیامبراکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم می‌خواست در برابر تعدی‌های مشرکان، مقابله‌به‌مثل نماید. نزدیک‌ترین و مناسب‌ترین راه تجاری شمال – جنوب از حاشیه‌ی مدینه می‌گذشت؛ بنابراین، وقتی پیامبراکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم اطلاع پیدا کرد که کاروان بزرگ تجاری قریش از شام به مکه در حرکت است، فرمان آماده‌باش داد تا مسلمانان به این کاروان حمله کنند و اموال آن را تصاحب نمایند. از این طریق، هم پاسخ تجاوز مشرکان را می‌دادند هم فشار روانی سختی بر دشمن وارد می‌کردند.

سرپرست این کاروان ابوسفیان بود و همه‌ی تیره‌های قریش و بزرگان این قبیله در آن سهیم بودند؛ ازاین‌رو، صد نفر مأموریت محافظت از این کاروان را بر عهده داشتند. ارزش این کاروان را پنجاه هزار دینار طلا برآورد کرده‌اند.

پیامبراکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم با سیصد و سیزده نفر به‌سوی کاروان حرکت کرد. هشتادویک یا هشتادودو نفر از آنان، مهاجر و بقیه از انصار بودند. برخی از مسلمان‌ها سلاح و بسیاری از آنان زره نداشتند و بنابر نقلی، بیش از یک یا دو اسب در اختیارشان نبود. همچنین شتر که وسیله‌ی عادی حمل و نقل در آن دوران بود و حتی فقیران نیز دست‌کم یک شتر داشتند، اما شتران مسلمانان هم کمتر از تعداد نفراتشان بود. در این لشکر کم‌شمار هر دو یا سه مسلمان با یک شتر حرکت می‌کردند؛ یک نفر سواره بود و دو نفر به‌ دنبال او حرکت می‌کردند و در طول مسیر، جابه‌جا می‌شدند.