رمضان، جبهه‌ای محکم در برابر نفس و شیطان

محمد داود مهاجر نفس‌ انسانی – جز کسانی که نفس‌شان بعد از مجاهده‌های زیاد به لوامه و مطمئنه بدل شده است – همواره به‌سوی منکرات و بدی‌ها سوق می‌دهد و به‌دنبال شهوات می‌رود تا حدی‌که هم‌نیشینی با گناهان، به‌عنوان یکی از عادات و طبایع آن می‌گردد. حضرت یوسف علیه السلام نیز به این چیز اعتراف […]

محمد داود مهاجر

نفس‌ انسانی – جز کسانی که نفس‌شان بعد از مجاهده‌های زیاد به لوامه و مطمئنه بدل شده است – همواره به‌سوی منکرات و بدی‌ها سوق می‌دهد و به‌دنبال شهوات می‌رود تا حدی‌که هم‌نیشینی با گناهان، به‌عنوان یکی از عادات و طبایع آن می‌گردد. حضرت یوسف علیه السلام نیز به این چیز اعتراف کردند که: إِنَّ النَّفْسَ لأَمَّارَهٌ بِالسُّوءِ، همواره نفس به‌ کارهای بد فرا می‌خواند مگر کسی را که رحم الهی بر او باشد.

بلی، گناه باعث می‌شود تا روی دل‌ها، نقطه‌های سیاهی انبوه شده و جمع گردد تا اینکه کاملا آن را پرده‌های سیاه بپوشاند.

امام ترمذی حدیثی را نقل کرده است که پیغمبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله وسلم فرموده‌اند: إِنَّ الْعَبْدَ إِذَا أَخْطَأَ خَطِیئَهً نُکِتَتْ فِی قَلْبِهِ نُکْتَهٌ سَوْدَاءُ، فَإِذَا هُوَ نَزَعَ وَاسْتَغْفَرَ وَتَابَ، سُقِلَ قَلْبُهُ، وَإِنْ عَادَ زِیدَ فِیهَا حَتَّى تَعْلُوَ قَلْبَهُ، آدمی زمانیکه گناهی بکند، در قلبش نقطه‌ای سیاه پدید می‌آید و زمانی‌که از گناه دست‌ بکشد، مغفرت خواسته و توبه کند، قلبش صیقل داده می‌شود و اگر به‌گناه کردن ادامه بدهد، بر نقطه‌های سیاهش اضافه می‌شود تا اینکه قلبش را کاملا می‌پوشاند.

بعد از نفس، یکی دیگر از دشمنان خطرناک و مکار، نیرومند، قسم‌خورده، خسته‌ناپذیر و مهاجم، شیطان است؛ شیطانی که هیچ‌گاه از حمله‌کردن بر بنی آدم خسته نمی‌شود. او همیشه در پی لغزاندن ما از درجه‌ای به درجه‌ای پایین‌تر است؛ قَالَ فَبِمَا أَغْوَیْتَنِی لأَقْعُدَنَّ لَهُمْ صِرَاطَکَ الْمُسْتَقِیمَ ثُمَّ لآتِیَنَّهُم مِّن بَیْنِ أَیْدِیهِمْ وَمِنْ خَلْفِهِمْ وَعَنْ أَیْمَانِهِمْ وَعَن شَمَآئِلِهِمْ، در این آیت کریمه آمده است که شیطان قسم یاد می‌کند که بر لبهٔ راه راست می‌ایستد و بندگان خدا را به گمراهی می‌کشاند و از بالا، پایین، راست و چپ، از همه جهات، حمله می‌کند.

شیطان تا جایی کوشش می‌کند که انسان را به گناه وادارد و حتی اینکه به‌دروازه های شرک و کفر برساند (والعیاذ بالله)، چنانچه در احادیث نبوی مذکور است که ترک نماز کفر است یعنی بعضی از گناهان چنان اند که آدمی را به دروازه‌های کفر حتی نزدیک می‌کنند!

الله متعال به‌خاطر بیداری و هوشیاری ما چنین تاکید می‌کند: إِنَّ الشَّیْطَانَ لَکُمْ عَدُوٌّ فَاتَّخِذُوهُ عَدُوًّا، همانا که شیطان دشمن شماست، آن را دشمن بگیرید!

یعنی در برابر شیطان و نفس، جبهه‌ای باز کنیم؛ همانگونه که در برابر دشمن مهاجم سنگر می‌گیریم و هرگونه اسلحه‌ای که ممکن باشد تهیه می‌کنیم؛ بنابراین در برابر شیطان نیز مهمات و اسباب جنگ را مهیا کنیم و همیشه حالت رباط داشته باشیم؛ تا مبادا از گوشه‌ای در کمینش بیفتیم و هلاک بشویم.

برای تربیت نفس خود نیز باید کوشید و از مجاهدت کافی بهره برد. پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم می‌فرمایند: المجاهد من جاهد نفسه فی طاعه الله. مجاهد واقعی کسی‌ست که با نفسش به‌خاطر اطاعت از دستور خداوندی، مبارزه کند.

حال که این‌طور است؛ پس بیاییم و سنگرهای مبارزه با نفس را پر کنیم؛ در هر جایی که هستیم؛ چه در سنگر پیکار با دشمنانیم و چه در سنگر تالیف و تصنیف، یا تبلیغ، خانه و تجارت؛ بیاییم و ماهی را که خداوند جهت اصلاح نفس ما فرستاده است قدر بدانیم.

آری، رمضان ماه مجاهده با نفس است. فرصتی دوباره برای پاک‌شدن؛ فرصتی دوباره برای اشک‌ریختن و الله را راضی کردن. رمضان ماه فتح و پیروزی در تاریخ است؛ پیروزی بر نفس و پیروزی بر شیاطین و دشمنان انسانی.

الله متعال بعد از فرضیت روزهٔ رمضان می‌فرماید: لعلکم تتقون، تا شما به تقوا دست یابید. روزه را با تمام شرایطش پوره کنیم؛ نفس را از حدود گناهان بکشیم بیرون و ترک اعتیادش بدهیم. به‌طرف عبادات سوقش داده و با قرآن انسش بدهیم.

این یک فرصت استثنایی است و معلوم نیست تا سال آینده رمضانی را کسب کنیم یا نه!