احکام و مسائل عیدالفطر/ بخش ۲

ترتیب و تهیه: ابوزبیر حبیب زاده فضیلت شب عید: رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرموده است کسی که شب عیدالفطر و عیدالاضحی را با عبادت زنده نگه‌داشت، دل او نمی‌میرد دران روزی‌که همه ‌دل‌ها می‌میرد، یعنی او در زمان فتنه‌ها یا در روز حشر شادمان می‌باشد. عبادت در شب عید الفطر مستحب است. چنانچه در حدیث شریف […]

ترتیب و تهیه: ابوزبیر حبیب زاده

فضیلت شب عید:

رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرموده است کسی که شب عیدالفطر و عیدالاضحی را با عبادت زنده نگه‌داشت، دل او نمی‌میرد دران روزی‌که همه ‌دل‌ها می‌میرد، یعنی او در زمان فتنه‌ها یا در روز حشر شادمان می‌باشد.

عبادت در شب عید الفطر مستحب است. چنانچه در حدیث شریف آمده است، رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرموده است به امت من پنچ چیزی در رمضان داده شده، که به امت‌های پیشین داده نشده بود، که یکی ازان مغفرت روزه‌داران در شب اخیر ماه رمضان است. صحابه کرام رضی‌الله‌عنهم پرسیدند، آیا آن شب مغفرت، شب قدر است؟ رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرمود: نه، اصل اینست که هرگاه کار مزدور ختم شود اجرت او داده می‌شود. مسند احمد، بزار، بیهقی و ابن حبان

دانسته می‌شود که باید در شب عید هم، که در آسمان‌ها به لیله الجائزه یعنی شب جائزه یاد می‌شود، عبادت کرده شود و به‌جای که درین شب مشغول خرافات باشیم، نماز عشاء و صبح را بر وقت و با جماعت ادا نمائیم و نیز مشغول تلاوت قرآن، ذکر و اذکار و دعاها باشیم.

از معاذ بن جبل رضی‌الله‌عنه روایت شده، رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرمود: کسی که پنج شب را با عبادت زنده نگه‌دارد، برای او جنت واجب می‌شود:

۱: لیله الترویه – شب هشتم ذی الحجه
۲: لیله العرفه – شب نهم ذی الحجه
۳: لیله النحر – شب دهم ذی الحجه
۴: لیله الجائزه – شب عید فطر
۵: لیله البرأه – شب پانزدهم شعبان  – الترغیب و الترهیب، فضائل رمضان

روزه‌ی روز عید:

روزه گرفتن در روز عید حرام است. رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم از روزه گرفتن در روز عید منع نموده است.

ابوسعید خدری رضی‌الله‌عنه می‌فرماید: نَهَی رَسُوْلُ اﷲِ صلی الله علیه وآله وسلم عَنْ صِیَامِ یَوْمَیْنِ :  یَوْمِ الْفِطْرِ وَ یَوْمِ الْأَضْحَی. ابوداود، السنن، کتاب الصیام، باب فی صوم العیدین

در روز عید چه باید خورد و چه وقت باید خورد؟

در روز عید الفطر خوردن پیش از نماز عید و در روز عیدالاضحی نخوردن پیش از نماز عید سنت است. سنت رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم در روز عیدالفطر این بود که پیش از برآمدن برای نماز، چند عدد طاق (سه یا پنج یا هفت عدد) خرما می‌خوردند. صحیح البخاری

آمادگی برای نماز عید:

پیش از نماز عید؛ باید مسواک زده شود، غسل شود، عطر استعمال شود و بهترین جامه‌ی را که دارد پوشیده شود. ابن ماجه، الموطا و زادالمعاد

علی کرم‌الله‌وجهه فرموده است: سنت اینست که برای نماز عید پیاده رفته شود. سنن ترمذی

در هنگام رفتن به نماز عید، این تکبیرات با صدای پایین خوانده شود: اَللهُ اَکْبَرْ ، اَللهُ اَکْبَرْ ، لَا اِلٰهَ اِلَّا اللهُ وَاللهُ اَکْبَرْ ، اَللهُ اَکْبَرْ ، وَ لِلهِ الْحَمْد. دارقطنی والبیهقی

نماز عید را کجا باید خواند؟

ضروری نیست که نماز عید در عیدگاه یا مسجد خوانده شود. در هر نقطه‌ای از شهر، فنای شهر و یا قریه‌ی کلان می‌توان نماز عید را ادا نمود. البته، ادا نمودن نماز عید در عیدگاه سنت است.

الخروج إلى الجبانه فی صلاه العید سنه وإن کان یسعهم المسجد الجامع، على هذا عامه المشایخ وهو الصحیح، هکذا فی المضمرات. الفتاوی الهندیه ۱۵۰/۱

علی کرم‌الله‌وجهه می‌فرماید: خواندن نماز عید در صحرا و میدان سنت رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم است. مجمع الزوائد ۲۰۶/۲

جماعت برای نماز عید شرط است. ادا نمودن عید بدون جماعت درست نیست. برای جماعت نماز عید؛ بر علاوه از امام، بودنِ یک مرد هم کفایت می‌کند. البته، هر قدری که جماعت بزرگ باشد همان‌قدر بهتر است.

احکام نماز عید:

  • ا : نماز عید دو رکعت است، که پیش از خطبه خوانده می‌شود.
  • ب : برای نماز عید نه اذان داده می‌شود و نه هم اقامت گفته می‌شود.
  • ج : در روز عید الفطر، پیش از نماز عید نماز اشراق و یا دیگر نمار نفلی خوانده نشود.
  • د : بردن یا ساختن منبر در عیدگاه، خلاف سنت است. ترمذی
  • ه : پس از نماز عید، خواندن خطبه از سوی امام سنت است و شنیدن آن بر مقتدیان واجب است.

قرأت نماز عیدین:

رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم در رکعت اول پس از سوره‌ی فاتحه سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الْأَعْلَى و در رکعت دوم هَلْ أَتَاکَ حَدِیثُ الْغَاشِیَهِ را قرأت می‌نمود. مسند احمد

و گاهی هم سوره‌ی ق و سوره‌ی قمر را در رکعت اول و دوم می‌خواند. ترمذی، ابوداود و ابن ماجه

وقت نماز عید:

وقت نماز عید پس از طلوع آفتاب شروع تا بلند شدن آفتاب به قدر یک نیزه می‌باشد، یا به تعبیر دیگر: وقت نماز عید از وقت اشراق تا زوال می‌باشد. خواندن نماز عید پس از زوال درست نیست. البته، اندکی تاخیر کردن نماز عید از اول وقت مستحب است، تا مردم صدقه‌ی فطر را ادا نمایند. اما در نماز عیدالاضحی، تعجیل مستحب است، تا مردم زود فارغ شوند و قربانی خود را ذبح کنند.

یستحب تعجیل الإمام الصلاه فی أول وقتها فی الأضحی و تاخیرها قلیلاً عن أول وقتها فی الفطر، بذلک کتب رسول الله صلی الله علیه وسلم إلی عمرو بن حزم و هو بنجران: عجل الأضحی و أخر الفطر، قیل: لیؤدی الفطر، و یعجل إلی التضحیه. طحطاوی علی مراقی الفلاح، کتاب الصلاه، باب أحکام العیدین

برگشت از نماز و تهنیت عید:

رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم راه آمد و رفت عیدگاه را تغییر می‌دادند. جابر بن عبدالله رضی‌الله‌عنهما می‌فرماید: رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم در روز عید راه را تغییر می‌دادند. صحیح بخاری. یعنی برای نماز عید از یک‌راه می‌رفتند و از راه دیگری بر می‌گشتند.

تهنیت عید به نزدیکان، دوستان، همسایگان و عموم مسلمان‌ها جائز بلکه عمل مستحب است. مبارک‌باد گفتن عید در حقیقت دعای با برکت شدن آن است. صحابه‌ی کرام رضی‌الله‌عنهم به یکدیگر چنین دعا می‌نمودند: تَقَبَّلَ اللّٰهُ مِنَّا وَ مِنْکُمْ صَالِحَ الْأَعْمَالِ، خداوند متعال اعمال نیک ما و شما را به دربار خود قبول بفرماید.

علامی شامی رحمه‌الله از محقق ابن امیر حاج نقل نموده است که مردم ما در شام (سوریه) به یکدیگر «عید مبارک» می‌گفتند. این کلمات را نیز می‌توان در عموم دعا شامل نمود.

اما چون تبریکی عید لازم یا واجب نیست و یک دعا است، تهنیت گفتن پیش از آغاز عید هم باکی ندارد. البته، لازم دانستن آن و اصرار ورزیدن بر آن و یا ملامت کردن کسی به سبب اینکه تهنیت نمی‌گوید، شرعاً درست نیست.

(قوله : لاتنکر ) خبر قوله: “والتهنئه”، وإنما قال کذلک؛ لأنه لم یحفظ فیها شیء عن أبی حنیفه وأصحابه، وذکر فی القنیه: أنه لم ینقل عن أصحابنا کراهه، وعن مالک: أنه کرهها، وعن الأوزاعی: أنها بدعه، وقال المحقق ابن أمیر حاج: بل الأشبه أنها جائزه مستحبه فی الجمله، ثم ساق آثاراً بأسانید صحیحه عن الصحابه فی فعل ذلک، ثم قال: والمتعامل فی البلاد الشامیه والمصریه “عید مبارک علیک” ونحوه، وقال: یمکن أن یلحق بذلک فی المشروعیه والاستحباب؛ لما بینهما من التلازم، فإن من قبلت طاعته فی زمان کان ذلک الزمان علیه مبارکاً، على أنه قد ورد الدعاء بالبرکه فی أمور شتى؛ فیؤخذ منه استحباب الدعاء بها هنا أیضاً….. فتاوی شامی، ۱۶۹/۲

والله اعلم بالصواب

پایان.