پیشرفت‌های تازه در روابط افغانستان و هند

توجه: مقالات وب‌سایت الاماره دری تنها نظر نویسندگان است و لزوماً دیدگاه این وب‌سایت نیست.

برنامه‌ها به نقل از محققان می‌نویسند که دیدار اخیر ویکرام مسری، معاون وزیر امور خارجه هند با سرپرست وزارت امور خارجه افغانستان، امیرخان متقی، در دبی نشان‌دهنده عزم هند برای تقویت روابط با مقامات افغانستان است. هند از سال گذشته به تدریج روابط خود با طالبان را تقویت بخشیده است اما دیدار اخیر اولین نشست و تعامل سطح بالا از این نوع محسوب می‌شود.

 

گفته می‌شود هند در ۲۰ سال گذشته بیش از ۳ میلیارد دالر در امور کمک‌رسانی و بازسازی افغانستان سرمایه‌گذاری کرده است. در بیانیه‌ای که از سوی وزارت امور خارجه هند منتشر شده بود، به موضوعات معمول مانند پیشرفت‌های منطقه‌ای، تجارت، همکاری‌های انسانی، توافق برای ازسرگیری پروژه‌های توسعه‌ای، کمک به بخش سلامت و پناهندگان در افغانستان اشاره شده است. آنچه اما در این بیانیه گفته نشده است ولی از زمان‌بندی و آجندای کار این دیدار مشخص است، نشان‌دهنده تغییر در واقعیت‌های جیوپولیتیک منطقه است.

 

این دیدار برای اولین بار چند روز پس از آن انجام می‌شود که هند حملات هوایی پاکستان بر افغانستان را محکوم نمود؛ حملاتی که در گذشته باعث کشته شدن حداقل ۴۶ نفر شد.

 

این در حالی‌ست که دولت موقت طالبان در نومبر سال گذشته نماینده‌ای جدید برای کنسولگری افغانستان در بمبی منصوب کرد. در آن زمان دولت هند در مورد این انتصاب هیچ نظری نداشت. هرچند این انتصاب همزمان با سفر معاون وزیر امور خارجه هند به کابل صورت گرفت.

 

اعزام اکرم‌الدین کامل به عنوان دیپلمات دولت موقت طالبان به بمبی، هند را در فهرست کشورهایی مانند روسیه، چین، ترکیه، ایران و ازبکستان قرار می‌دهد که به طالبان اجازه فعالیت در سفارت‌خانه‌های افغانستان را داده‌اند. پیش از این، در سال ۲۰۲۲، هند یک تیم فنی کوچک را برای بازگشایی بخشی از سفارت خود در کابل اعزام کرده بود.

 

به باور ناظران، دیدار اخیر نشان‌دهنده عمق روابط بین دهلی‌نو و کابل است، اما کبیر تنیجا، معاون یک مرکز تحقیقاتی در هند، معتقد است که این اقدام ممکن است تغییر استراتژیکی نباشد که ظاهراً به نظر می‌رسد. او این را تنها یک پیشرفت طبیعی می‌داند که بخشی از نگاه محتاطانه و بلندمدت هند به واقعیت حضور طالبان در کابل از سال ۲۰۲۱ میلادی است. او اضافه می‌کند که طالبان نیز برای هند، مانند دیگر همسایه‌ها، یک واقعیت است و نادیده گرفتن افغانستان و افغان‌ها یک اشتباه است.

 

راگو شرما، کارشناس روابط بین‌الملل، نیز معتقد است این ادامه سیاست گذشته است که نشان‌دهنده نوعی تعامل هند با افغانستان است. او با اشاره به تحقیقات موسسه واشنگتن که به تحلیل تعامل بین‌المللی با طالبان پرداخته، می‌گوید هرگاه بحث از تعامل دیپلماتیک با طالبان مطرح می‌شود، هند در حاشیه قرار می‌گیرد. این تحقیق نشان داده که کشورهایی مانند قطر، چین و ترکیه در گسترش روابط با طالبان پیشتاز هستند و پاکستان از نظر نفوذ در رتبه پنجم قرار دارد. به گفته شرما، هند حتی در این فهرست هم حضور ندارد.

 

شرما می‌گوید هند مدت‌هاست شعار می‌دهد که افغانستان یک کشور استراتژیک است و روابط تاریخی با آن دارد، اما باید در عمل نیز چنین باشد. به باور او، پس از سقوط جمهوری، هند روابط خود با افغانستان را سرد کرد و تنها در مواقع ضروری ارتباط خود را با آن تقویت نمود.

 

تنیجا با اشاره به نتایج احتمالی این دیدار می‌گوید یک نتیجه مثبت که ممکن است از این دیدارها حاصل شود، تسهیل صدور ویزا برای افغان‌هاست؛ به ویژه در زمینه‌های تجارت، صحت و تعلیم.

 

هند پس از تسلط طالبان در سال ۲۰۲۱ به دلیل توقف صدور ویزا برای محصلان و بیماران با انتقادات جدی مواجه شد. از آن زمان تاکنون ویزاهای کمی برای افغان‌ها صادر کرده است. به گفته تنیجا، اکنون زمان آن رسیده که دهلی‌نو این کار را انجام دهد. این اقدام به بسیاری از افغان‌ها که هند را به عنوان مقصدی برای تحصیلات عالی، درمان و موارد دیگر انتخاب می‌کنند، آرامش خاطر خواهد داد.

 

به باور شرما، هند نیز نیاز دارد تا در منطقه دخیل باقی بماند. او می‌گوید با باز نگه داشتن کانال‌های ارتباطی با طالبان، هند می‌تواند حداقل در برخی از مسائل مهم برای خود تعامل کند.

 

او اضافه می‌کند که این دیدار اخیر برای افغانستان ضروری‌تر از هند بود، زیرا در حال حاضر روابط افغانستان با پاکستان بسیار تیره است و افغانستان می‌خواهد از این طریق نشان دهد که فرصت‌های دیگری نیز وجود دارد.

 

به باور محققان، هند برخلاف دیگر کشورها پس از بازگشت طالبان به قدرت، تلاش چندانی برای مداخله در مسائل داخلی افغانستان نکرده است، اما با وجود منافع قابل توجه در منطقه، سیاست مشخصی در قبال افغانستان نداشته است. شرما معتقد است در گذشته هند هرگونه مانور را همیشه با هماهنگی با دیگر قدرت‌ها انجام می‌داد، به ویژه با کشورهایی که منافع مشترک داشتند. این هماهنگی در گام اول با ایران و روسیه و سپس با آمریکا بود اما پس از سقوط جمهوری مورد حمایت آمریکا، هند خود را در موقعیتی جدید یافت. در همین حال، برخلاف رفتار هند، بسیاری از کشورهای جهان (روسیه، ایران، آمریکا و …) به سرعت با واقعیت جدید ایجاد شده در افغانستان تعامل کرده‌اند.