سلسله

نظام سیاسی و اداری مسلمانان در صدر اسلام/بخش بیستم

در پیوند به یادداشت قبلی، در این یادداشت به برشمردن برخی از مهم‌ترین ابزارهای سیاسی می‌پردازیم که در مواجه با کشورهای دیگر در هر اوضاع و احوالی جوابگو خواهد بود و از تنش‌‌زایی حفاظت خواهد کرد.

 

مهم‌ترین ابزارهای دیپلماسی در اسلام

 

داشتن روابط حسنه با سرزمین‌های دور و نزدیک و حتی متخاصم وابسته به یک سری ضوابط و اصولی است که در میان دولت‌مردان و کشورها مدون و مروج است که رعایت و احترام‌گذاشتن به آنها ضامن سلامت و باعث اجتناب و دوری از جنگ و درگیری می‌شود و روابط را پایداری و ارتباطات را گسترش می‌دهد.

در پیوند به یادداشت قبلی، در این یادداشت به برشمردن برخی از مهم‌ترین ابزارهای سیاسی می‌پردازیم که در مواجه با کشورهای دیگر در هر اوضاع و احوالی جوابگو خواهد بود و از تنش‌‌زایی حفاظت خواهد کرد.

۱. ابزار سیاسی؛ مذاکره با سفیران و نمایندگان

مذاکره به مفهوم چانه‌زنی، استدلال و متقاعدکردن طرف مقابل، یکی از رایج‌ترین و عمومی‌ترین ابزارهای ارتباط در روابط خارجی و اقدامات دیپلماتیک محسوب می‌شود؛ به‌گونه‌ای که برخی از صاحب‌نظران، دیپلماسی را مترادف با آن معنا کرده‌اند. یکی از مهم‌ترین دلایل روی‌آوردن به مذاکره کم‌هزینه‌بودن، ماهیت مسالمت‌جویانه‌داشتن و سابقه‌ی بسیار طولانی آن در حل منازعات و مهار جنگ‌های قبیله‌ای و ملی است. اهمیت مذاکره از دیدگاه اسلام به ماهیت و حقیقت این روش باز می‌گردد. اسلام به‌منظور دعوت و بسط تعالیم اسلامی، از روش جدال احسن، استدلال و مناظره بهره می‌گیرد. در آیات مختلف قرآن به روش‌های موعظه‌ی حسنه، حکمت و جدال احسن جهت بسط تعالیم اسلامی و انجام‌دادن رسالت دعوت تأکید شده‌ است. در تاریخ اسلام و سیره‌ی سیاسی پیامبراکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم نمونه‌های متعددی از مذاکره‌های سیاسی و گفت‌وگوهایی برای گسترش اسلام و جلوگیری از جنگ و درگیری مشاهده می‌شود؛ برای مثال: از مذاکره‌های پیامبراکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم با هیئتِ نمایندگی یثرب در موسم حج، سال‌ها قبل از هجرت را می‌توان یاد کرد که بعدها زمینه‌های بیعت طوایف اوس و خزرج با حضرت صلی‌الله‌علیه وسلم را در عقبه‌ی اول و دوم فراهم آورد. مذاکره‌های پیامبراکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم با سفیران و نمایندگان طوایف و گروه‌ها و اقوام حاکی بر این امر می‌باشد که اسلام در زمینه‌ی دعوت، حل مشکلات اقتصادی، اعطای مسئولیت‌های سیاسی و اداری، امضای قراردادهای دو جانبه، از این ابزار به‌درستی بهره برده‌ است. مذاکره در روابط خارجی پیامبراکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم و سیره‌ی سیاسی ایشان از اهمیت قابل توجهی برخوردار بوده‌ است. در اهمیت مذاکره در سیره‌ی پیامبراکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم همین بس که ایشان سفیرانی را به ممالک غیراسلامی گسیل می‌داشت و آنان را مؤظف می‌نمود تا مذاکره را بر شیوه‌های خشونت‌آمیز مقدم بدارند. وظایف مهم سفیران و فرستادگان پیامبراکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم را می‌توان در موارد ذیل خلاصه کرد:

الف. دعوت به اسلام؛

ب. مذاکره‌ی صلح و ترک مخاصمه با دشمن؛

ج. مذاکره در باب مبادله‌ی اسیران جنگی پس از خاتمه‌ی جنگ؛

د. مذاکره در مورد انعقاد قراردادهای مربوط به غرامت و امضای آنها؛

ه. مذاکره در جهت ایجاد حسن تفاهم و جلب دوستی و انعقاد پیمان همکاری در زمینه‌های مختلف با کشور و محل مأموریت.