قصاص؛ تعادل بین عدالت الهی و منافع انسانی

قصاص یکی از مهم‌ترین احکام اسلامی است که حکم آن در قرآن و سنت پیامبر اسلام -صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم- به‌طور صریح بیان شده است. این حکم، در حقیقت برای تأمین عدالت و برقراری امنیت اجتماعی در جامعه اسلامی وضع شده است. به عبارتی دیگر، قصاص نه تنها مجازاتی برای جرم ارتکابی است، بلکه پیام و هشداری است برای جامعه تا از ارتکاب جرم و فساد خودداری نمایند.

خداوند متعال در این مورد می‌فرماید: «یَـٰٓأَیُّهَا ٱلَّذِینَ ءَامَنُواْ کُتِبَ عَلَیۡکُمُ ٱلۡقِصَاصُ فِی ٱلۡقَتۡلَىۖ ٱلۡحُرُّ بِٱلۡحُرِّ وَٱلۡعَبۡدُ بِٱلۡعَبۡدِ وَٱلۡأُنثَىٰ بِٱلۡأُنثَىٰۚ». (البقره: ۱۷۸)

ترجمه: اى کسانى که ایمان آورده‌اید! دربارۀ کشتگان، [قانون مساوات و دادگرى] قصاص بر شما فرض شده است [و باید در آن کسى را به گناه دیگرى نگرفت، و بلکه]: آزاد در برابر آزاد، و برده در برابر برده، و زن در برابر زن است.

این آیه شریفه به صراحت نشان می‌دهد که در صورت ارتکاب جرم و تعدی به حقوق دیگران، باید عدالت با متناسب‌ترین مجازات اجرا گردد. قصاص در اسلام نه تنها برای تأدیب مجرم است بلکه برای جلوگیری از جرم و حفظ نظم و امنیت در جامعه نیز اهمیت دارد. این حکم، با هدف ایجاد توازن و عدالت در جامعه و بازداشت از ارتکاب جرائم، یکی از ارکان ضروری امنیت اجتماعی به شمار می‌آید.

در تاریخ معاصر افغانستان، پس از سال‌ها حاکمیت رژیم‌های خارجی و سلطهٔ اندیشه‌های غیراسلامی، اکنون شاهد آن هستیم که امارت اسلامی افغانستان به‌عنوان یک حکومت اسلامی، تلاش دارد تا شریعت اسلام را در تمام ابعاد زندگی اجتماعی و قانونی مردم تطبیق کند. یکی از مهم‌ترین نمادهای این تطبیق، اجرای احکام شرعی، از جمله قصاص است که امروز در این کشور به‌طور علنی اجرا می‌شود.

به تازگی، در ولایت پکتیای افغانستان، یک فرد جنایتکار که مرتکب قتل شده بود، قصاص شد. این واقعه نه تنها برای بازداشت از ارتکاب جنایات مشابه اهمیت دارد، بلکه برای اثبات عدالت و اجراشدن شریعت اسلامی در جامعه نیز مهم است. هنگامی که حکم قصاص به درستی و با عدالت اجرا می‌شود، اعتماد مردم به سیستم قضایی تقویت می‌شود و احساس امنیت بیشتری در میان جامعه ایجاد می‌شود.

قصاص علاوه بر جنبه‌های حقوقی و اجتماعی، یک پیام اخلاقی نیز دارد. این حکم به جامعه یادآوری می‌کند که هرکس باید مسئول اعمال خود باشد و از ظلم و تعدی به حقوق دیگران پرهیز کند. این ویژگی تنها از آنِ اسلام است؛ چرا که در نظام‌های غیر اسلامی، گاهی اوقات مجازات‌ها بیشتر جنبه تلافی‌جویانه دارند؛ اما در دین اسلام، هدف از قصاص، برقراری عدالت و اصلاح فرد مجرم است.

به همین دلیل است که قصاص، به‌عنوان یک عمل الهی و منطقی، در راستای تأمین امنیت اجتماعی و جلوگیری از بروز فساد نقش بسزایی دارد. از آن‌جایی که هدف نهایی شریعت، تحقق عدالت و نظم اجتماعی است، اجرای این حکم می‌تواند گامی مؤثر در این راستا باشد.

با توجه به تحولات اخیر در افغانستان و تطبیق شریعت اسلامی توسط امارت اسلامی، شاهد بازگشت به اصول اسلامی و اجرای احکام الهی هستیم. این تحولات می‌تواند نمونه‌ای از عدل و انصاف در جامعه بوده و برای سایر کشورها نیز، آموزه‌هایی داشته باشد.

فرجام سخن این‌که، قصاص در اسلام نه تنها یک حکم قانونی است، بلکه یک راه‌حل برای برقراری عدالت و امنیت در جامعه است. اجرای صحیح و عادلانهٔ این حکم می‌تواند باعث تقویت نظم اجتماعی و کاهش جرائم در جامعه گردد.

افغانستان با تطبیق شریعت اسلامی در این دوران، گامی مهم در راستای تحقق عدالت و امنیت اجتماعی برداشته است.