جهاد معاصر افغانستان از نگاه شریعت/ مال غنیمت و جزای خیانت در آن

مفتی عبدالله رشاد افغانی// ترجمه: حبیب‌زاده

گلیم اشغال به فضل و نصرت پروردگار در حال برچیده شدن است، کشور ما به سوی آزادی از دشمنان مستبد به پیش می‌رود و ما همه روزه شاهد فتوحات بزرگ هستیم. این نعمت و احسان بزرگ خداوند متعال بر ملت رنجور ماست، و شکران نعمت خداوندی شیوه‌ی بندگان مؤمن و مخلص پروردگار و مقتضای عقل نیز است، و زندگی کردن به مطابق احکام پروردگار، بهترین راه برای شکران نعمت است.

مجاهدین در ضمن فتوحات غنائم زیادی را به دست می‌آورند. این غنائم یا فی الواقع غنائم است و یا بیت المال، و حکم هر دو جدا است. البته؛ حکم هر دو در برخی موارد مشترک است. یکی از آن موارد اینست که حفظ هر دو بر مجاهدین لازم است و مجاهدین باید از خیانت در هر دو به جدیت خودداری نمایند.

این بحث درین روزها، که ما شاهد فتوحات پیهم و بزرگ هستیم، بسیار مهم است. مبادا این تکالیف و زحمات بزرگ جهادی ما به سبب یک گناه که آن را ناچیز می‌پنداریم ضایع شود. حقیقت اینست که مجاهد راه خدا، نسبت به هر کسی دیگر آمادگی بیش‌تر برای قبولیت احکام خداوندی دارد، اما گاهی به سبب نادانی و بی‌خبری به گناه‌های بزرگ گرفتار می‌شوند، که خیانت در غنیمت و بیت المال هم ازان جمله است.

مال غنیمت چیست؟

زمانی‌که پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم پس از هجرت به مدینه منوره تشریف آورد، حکم حلال شدن غنیمت از جانب پروردگار نازل شد و این احسان خاص پروردگار بر امت محمد صلی‌الله‌علیه‌وسلم بود.

علامه کاسانی رحمه الله، عالم معروف فقه حنفی غنیمت را در بدائع چنین تعریف نموده است: فالغنیمه عندنا اسم للمأخوذ من أهل الحرب على سبیل القهر والغلبه – ۱۱۷/۷ – یعنی: غنیمت در مذهب ما مالی را گفته می‌شود که مجاهدین از اهل حرب (کافران و مشرکان) به زور و غلبه به دست بیاورند.

چون عساکر امریکا و ناتو که بر کشور ما یورش آوردند کافران بودند، اشیای که از نزد امریکایی‌ها و قوای ناتو در نتیجه‌ی جنگ گرفته شود و یا در اثنای گریز از نزد آن‌ها باقی مانده باشد و به اداره کابل تسلیم نکرده باشند، همه آن در حکم مال غنیمت شامل است. هرچه اشیای را که امریکایی‌ها و دیگر اشغالگران به به‌ اصطلاح آن‌ها اردوی ملی، یا پولیس و دیگر ارگان‌های اداره کابل داده باشند، این اشیا چون در ملکیت مسلمان‌ها درآمده است، غنیمت گفته نمی‌شود. حکم آن بعدا علیحده ذکر می‌شود. ان شاء الله

خیانت در غنیمت و جزای آن:

خیانت در غنیمت گناه کبیره است. خداوند متعال در قرآن کریم فرموده است: وَمَا کَانَ لِنَبِیٍّ أَنْ یَغُلَّ وَمَنْ یَغْلُلْ یَأْتِ بِمَا غَلَّ یَوْمَ الْقِیَامَهِ – آل عمران: ۱۶۱
ترجمه: و نیست کار پیامبر که پنهان دارد (دزدی کند) چیزی را و هر که پنهان  دارد (دزدی کند)، می‌آرد آنچه را پنهان داشته باشد روز قیامت.

ابو سعود رحمه‌الله در تفسیر این آیت نوشته است: کسی‌که در مال غنیمت خیانت کند، هر چیزی را که دزدی کرده باشد آن را در روز قیامت به شانه‌ی خود بار کرده می‌آورد. تفسیر ابی السعود: ۱۰۲/۱

هرگاه پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلم از حنین برگشت و اراده‌ی رفتن به سوی جعرانیه نمود، فرمود: تار و سوزن مال غنیمت را هم پس برگردانید، زیرا خیانت در غنیمت در روز قیامت مایه‌ی شرم و رسوایی برای خیانت کننده است. موطا مالک الاعظمی: ۶۵۱/۳
امام ذهبی رحمه‌الله خیانت در غنیمت را از گناه‌های کبیره شمرده است. الزواجر ۲۹۱/۲
ابن حجر از امام نووی رحمهما الله نقل می‌کند، که فرموده است: اجماع بر این است که خیانت در مال غنیمت گناه کبیره است.
در روایتی آمده است که شخص مؤمن در امانت خیانت نمی‌کند، هشیار! از خیانت خودداری کنید، خودداری کنید. طرح التثریب فی شرح التقریب ۲۵۹/۷

در روایت دیگر آمده است: مال خیانت آورده می‌شود و در جهنم انداخته می‌شود، سپس به خائن گفته می‌شود که آن را بیرون کند. و در مبسوط آمده است: هرگاه آنکس به کناره جهنم می‌رسد آن مال خیانت شده پس به قعر جهنم می‌افتد، (و این جزای او می‌باشد که مال را از قعر جهنم می‌آورد و هرگاه به کناره جهنم برسد پس از نزد او می‌افتد، خداوند متعال ما را از این عذاب مصون نگه دارد).

رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرموده است: کسی‌که از گناه پاک باشد به جنت می‌رود. آن گناه‌ها عبارتند از کبر، غلول (خیانت) و قرض. ترمذی

در فتاوای مشهور فقه حنفی آمده است: کسی‌که در غنیمت خیانت کرد، حصه‌ی او از مال غنیمت را بسوزانید و حصه‌ی اسپ او و تمام سامان او را بسوزانید. النتف فی الفتاوی للسغدی ۷۲۷/۲

در روایت مؤطا آمده است: در قومی که خیانت در غنیمت رواج یابد، عبدالله ابن عباس رضی الله عنهما در مورد آن قوم فرموده است: رعب و ترس دشمن در دل‌ آن قوم حاکم می‌گردد. مؤطا مالک الاعظمی ۶۵۴/۳

از همه روایات ذکر شده واضح شد که خیانت در غنیمت چقدر گناه بزرگ است و برای خیانت کننده در روز قیامت چقدر عذاب بزرگ است. بنابراین مجاهدین باید لازما احتیاط نمایند و خود را از خیانت در مال غنیمت مصون نگه دارند. امرا و مسئولان جهادی هم مسئولیت دارند که مجاهدین خود را بفهمانند که در ماه غنیمت خیانت نکنند.

هر آن چیزی که قیمت داشته باشد شامل غنیمت و بیت المال است، مثلا اسلحه، پول، موتر و دیگر اسباب و امکانات لوژیستیکی. باید همه‌ی این چیزهای را که از دشمن باقی مانده باشد حفاظت نمایند.

هرچه در باره‌ی اموال که از عساکر اداره کابل به دست می‌آید در بخش آینده به تفصیل بحث خواهیم نمود. ان شاء الله