توجه و نقش حکومت در ارتقای سطح کیفی تعلیم و تربیت

توجه: مقالات وب‌سایت الاماره دری تنها نظر نویسندگان است و لزوماً دیدگاه این وب‌سایت نیست.

هدف تعلیم و تربیت آگاهی و دانایی انسان‌ها و رهایی‌شان از دام جهلالت و نادانی است.

تعلیم و تربیت در طول تاریخ بشر بیش از هر فعالیت اجتماعی دیگر، اهمیت و محوریت داشته است؛ زیرا در پرتو تعلیم و تربیت از طریق آموزش و پرورش صحیح می‌توان برای مردم زندگی بهتر و مرفه‏‌تری ایجاد نمود و قله‌های بلندی را فتح کرد و افق‌های دوری را مشاهده نمود و برعکس، در صورت عدم توجه به نیازها و خواسته‏های افراد درخصوص دانش‌طلبی و علم‌آموزی و تحت روش‏ها و اصول نادرست، وسیله‌ و زمینه‌ی سقوط و نابودی آنان را فراهم آورد. به‌همین‌خاطر است که اسلام توجه خاصی به تعلیم و تربیت کرده‌ است‌.
قرآن برای نشان‌دادن جایگاه فوق‌العاده‌ی «تعلیم و تربیت»، جهان را به‌منزله‌ی دانشگاهى معرّفى کرده است که تمام مخلوقات برای علم‌آموزی هرچه بیشتر انسان‌ها آفریده شده‌ است و هدف از آن، اندیشیدن در اسرار پدیده‌ها و آشنایی با علم و قدرت پروردگار است؛ زیرا چنانکه آیات قرآن‌کریم برداشت می‌شود، هم هدف آفرینش جهان هم هدف بعثت پیامبران علیهم‌السلام پیشرفت علم و دانش بوده است. خداوند متعال در سوره‌ی نحل یک قاعده‌ی کلّى بیان می‌کند و آن اینکه: «از آگاهان سؤال کنید، اگر نمى‌دانید»؛ زیرا علوم در حقیقت محصول تفکّر و تجربه‌اى است که پیشینیان کسب کرده‌اند و براى آیندگان می‌گذارند.
یک نگاه اجمالى به آیات قرآن اهتمام فوق‌العاده‌ی اسلام را نسبت‌به این امر مهم نشان مى‌دهد. در سوره‌ی «بقره» نیز به مسئله‌ی هدف بعثت پیامبراکرم صلى‌الله‌علیه‌وسلم اشاره مى‌کند و آن را تعلیم و تربیت در سایه‌ی تلاوت آیات الهى برمى‌شمارد و مى‌فرماید: «کَما اَرْسَلْنا فِیکُمْ رَسُولاً مِنْکُمْ یَتْلُوا عَلَیْکُمْ آیاتِنا وَ یُزَکِّیکُم وَ یُعَلِّمُکُمُ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَهَ وَ یُعَلِّمُکُمْ ما لَمْ تَکُونُوا تَعْلَمُونَ؛ همانگونه که [براى هدایت شما] پیامبرى از خودتان در میان شما فرستادیم تا آیات ما را بر شما بخواند، و شما را پاکیزه سازد، و به شما کتاب و حکمت بیاموزد، و آنچه را نمى‌دانستید، به شما یاد دهد.»
در اینجا تنها بر تعلیم کتاب و حکمت به‌عنوان هدف بعثت پیامبراکرم صلى‌الله‌علیه‌وسلم تکیه نشده است، بلکه به تعلیم آن امورى که بدون نزول وحى امکان دسترسى به آنها نبوده است، نیز اشاره شده است؛ روى جمله «یُعَلِّمُکُمْ مَا لَم تَکُونُوا تَعْلَمُونَ» باید بیشتر تمرکز کرد و اندیشید تا به کنه و عمق و محصول پربار و ابعاد ژرفناک آن پی برد. به همین ترتیب، هم هدف آفرینش جهان پیشرفت علم و دانش هم هدف بعثت پیامبراکرم صلى‌الله‌علیه‌وسلم گسترش علم و حکمت و پرورش نفوس بوده است. از آیه‌ی ۱۲۹ سوره‌ی بقره به‌خوبى دانسته و استفاده مى‌شود که این هدف بزرگ و متعالى، یعنى تعلیم و تربیت و آموزش حکمت، در دعاى ابراهیم خلیل علیه‌السلام براى این امّت آمده است؛ آنجا که از خداوند تقاضا مى‌کند و مى‌گوید: «رَبَّنا وَ ابْعَثْ فِیهِم رَسُولاً مِنْهُمْ یَتْلُوا عَلَیْهِم آیاتِکَ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَهَ وَ یُزَکِّیهِمْ اِنَّکَ اَنْتَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ؛ پروردگارا، پیامبرى در میان آنان از خودشان برانگیز تا آیات تو را بر آنان بخواند، و آنان را کتاب و حکمت بیاموزد، و پاکیزه کند؛ زیرا تو توانا و حکیمى و بر این کار قادرى.» و این آیه و این دعا نشان مى‌دهد که این دو هدف (تعلیم و تربیت) از اهداف شناخته‌شده در میان امّت‌هاى پیشین نیز بوده است.
قابل توجّه اینکه در این آیه و بعضى دیگر از آیاتى که در این زمینه وارد شده، هم سخن از تعلیم کتاب و تزکیه به میان آمده هم آموزش حکمت مطرح شده است. در مورد اینکه منظور از «حکمت» چیست؟ تفسیرهاى مختلفى ذکر شده است. نخست اینکه منظور معارف دینى و آشنایى با احکام آن است؛ و دیگر اینکه منظور سنّت‌های پیامبراکرم صلى‌الله‌علیه‌وسلم است؛ زیرا در کنار کتاب الله ذکر شده است. بعضى نیز گفته‌اند که منظور علائم و نشانه‌هایى است که حق را از باطل جدا مى‌سازد. گاهی نیز گفته شده است که «حکمت» به معناى آیات متشابه است که پیامبراکرم صلى‌الله‌علیه‌وسلم باید آن را خاصتاً تعلیم دهد.
برهمین‌مبنا، امارت اسلامی افغانستان براساس رهنمودهای دین مبین اسلام در زمینه‌ی تعلیم و تربیت تلاش‌های زیادی کرده‌ است که نمونه‌ی آن تلاش شش‌ماهه‌ی نخست وزرات معارف افغانستان است. این وزارت اعلام کرده که در شش ماه نخست سال جاری ۱۲۵ مکتب و بیش از ۳۰ باب مدرسه در سراسر کشور ساخته است.
منصوراحمد حمزه سخنگوی وزارت معارف دراین‌باره گفته است که این مکتب‌ها و مدرسه‌ها با پشتیبانی مالی نهادهای خیریه و بازرگانان ملی به ارزش بیش از یک‌ میلیارد و ۲۲۴ میلیون افغانی ساخته شده‌ است. وی افزوده است که هم‌اکنون در سراسر کشور نزدیک به ۱۱ میلیون دانش‌آموز سرگرم آموزش هستند.
این اعلامیه خبری خوش و مسرت‌بخش برای ملت افغانستان است که دولت فعلی در بحث تعلیم تلاش بسیاری کرده و نشانه‌ی اهمیت‌دهی دولت نسبت‌به اقشار علم‌آموز و دانش‌پژوه جامعه است. مبرهن و هویداست که هر جامعه‌ای در کنار توجه وافر به بسترهای دانش‌زایی و علم‌افزایی به مرزهای دور اکتشافات دست پیدا می‌کند و موازین اختراعات را دستخوش تغییر و تحول می‌گرداند.
افغانستان کنونی فعلاً در مسیری درست به‌سوی موفقیت‌های روزافزون قرار دارد.