اداره‌‌ی توسعه بین‌المللی آمریکا و تأثیر آن بر سیاست جهانی! بخش دوم و پایانی

توجه: مقالات وب‌سایت الاماره دری تنها نظر نویسندگان است و لزوماً دیدگاه این وب‌سایت نیست.

اهداف ترامپ از تغییرات در اداره توسعه ایالات متحده:

اقدامات دولت ترامپ در قبال USAID نشان‌دهنده تغییر در سیاست خارجی ایالات متحده است، اما در عین حال محدودیت‌های مدل آمریکایی را نیز آشکار می‌کند. اصلاحات دولت ترامپ در USAID تلاشی قاطعانه برای جلوگیری از قدرت بی‌کنترل این سازمان است. بیزاری ترامپ از USAID ناشی از ناکارآمدی و فساد اداری این سازمان است که بقای خود را به جای دستیابی به نتایج قابل توجه برای سیاست‌هایش در اولویت قرار می‌دهد. گفته می‌شود که این اصلاحات شامل تغییر پرسونل، افزایش نظارت توسط دیپلومات‌ها، کاهش بودجه و جایگزینی کارمندان وفادار به ترامپ است.

همچنین تیم ترامپ به خوبی از اهمیت کار USAID و نقش حیاتی آن در حفظ منافع ملی آمریکا آگاه است اما گفته می‌شود که دولت جدید ترامپ قصد دارد این سازمان مستقل را تحت کنترل وزارت امور خارجه قرار دهد. مارکو روبیو، وزیر امور خارجه اعلام کرده است که این اقدام برای هماهنگ‌سازی USAID با اولویت‌های آمریکا انجام می‌شود. او می‌افزاید که هر دالر هزینه‌شده باید بر اساس شواهدی توجیه شود که آمریکا را امن‌تر، قوی‌تر و مرفه‌تر سازد. خود ترامپ نیز گفته است که می‌خواهد مصارف خارجی را با دیدگاه آمریکا هماهنگ کند.

همچنین ایلان ماسک، مالک شبکه اجتماعی ایکس (X) در یک پیام منتشرشده اداره USAID را سازمانی شرور، جنایت‌کار و ابزاری برای تبلیغات روانی چپ‌های رادیکال خواند. به گفته او زمان مرگ این سازمان فرا رسیده و قابل تعمیر نیست. به همین دلیل نام‌برده اعلام کرده است که دولت ترامپ با تعطیلی این سازمان موافق است و باید آن را منحل کند. خود ترامپ نیز گفته است که این سازمان توسط چپ‌های دیوانه رادیکال هدایت می‌شود و فساد گسترده‌ای در آن وجود دارد. این موضوع باعث ایجاد یک مناقشه سیاسی در درون ایالات متحده و بحث‌های گسترده در سطح جهانی شده است.

تصمیم دولت ترامپ برای تعطیلی USAID با انتقادات گسترده‌ای از سوی دموکرات‌های کنگره مواجه شده است؛ آن‌ها مدعی شده‌اند که ترامپ اختیار قانونی برای انحلال یک سازمان مستقل که توسط کنگره تأمین مالی می‌شود، ندارد. آن‌ها گفته‌اند که اقدامات چالش‌برانگیز در محکمه قبلاً آغاز شده بود اما در تعهد خود که اگر ترامپ عدم لغو سازمان مذکور را اعلان ننماید، نماینده امور خارجه ترامپ را قبول نخواهد کرد، ناکام شده است.

نظرسنجی‌ها نشان می‌دهند که رأی‌دهندگان آمریکایی از کاهش هزینه‌های کمک‌های خارجی حمایت می‌کنند، بنابراین تعطیلی این سازمان ممکن است از حمایت عمومی برخوردار شود.

فراهم شدن زمینه‌های گسترش نفوذ چین و روسیه:
پیش از تأسیس USAID در سال ۱۹۶۱ میلادی سازمان‌ها و پس از آن خود این سازمان نقش مهمی در جلوگیری از گسترش کمونیسم ایفا کردند. اندرو ناتسیوس، مدیر سابق USAID در سال ۲۰۲۰ نوشته بود که این سازمان در موفقیت ایالات متحده در جنگ سرد با اتحاد جماهیر شوروی کمک شایانی کرد.

با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱ و پایان جنگ سرد، نظم جهانی تحت رهبری آمریکا تک‌قطبی شد. در این زمان USAID به عنوان ابزاری برای سیاست خارجی آمریکا در راستای جهانی‌سازی (Globalization) و غربی‌سازی مورد استفاده قرار گرفت. با توجه به اینکه جهان پس از تک‌قطبی‌شدن به سمت چندقطبی‌شدن حرکت کرده است، با انتخاب مجدد ترامپ به عنوان رئیس‌جمهور برخی از سیاست‌های او باعث گسترش اختلافات در غرب شده است. روسیه و چین به عنوان رقبای قدرت‌مند و بازیگران جهانی در مقابل غرب به رهبری آمریکا قرار گرفته‌اند. به‌همین وجه USAID در جلوگیری از گسترش نفوذ روسیه و چین در زمینه‌های مختلف فعال است.

با این حال، بسیاری نگران هستند که قطع بودجه ایالات متحده شاید به متحدان واشنگتن آسیب برساند و خلایی ایجاد کند که دشمنان مشتاق پر کردن آن باشند. به گفته سناتور کونز، تعطیلی اداره توسعه به رهبری جهانی آمریکا آسیب می‌زند و راه را برای نفوذ چین باز می‌کند، که این یک اشتباه بزرگ خواهد بود.

اداره USAID از پروژه‌های تبلیغاتی و برخی دیگر از برنامه‌ها در کشورهایی که روسیه نفوذ زیادی دارد یا روابط خوبی با آن‌ها ندارد مانند گرجستان، ارمنستان، افغانستان و … حمایت می‌کند. همین سال گذشته، این سازمان حمایت خود را در برخی از برنامه‌ها در ارمنستان تسریع بخشید تا نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر کشور دولت را تشویق کند که روابط با روسیه را سرد کرده و با ایالات متحده و اتحادیه اروپا تقویت بخشد.

از سال ۲۰۱۳ میلادی چین بیش از یک تریلیون دالر برای پروژه‌های زیربنایی در آسیا، آفریقا، اروپا و آمریکای لاتین اختصاص داده است، بنابراین قطع کمک‌های آمریکا به چین فرصتی برای گسترش نفوذ خود در جهان می‌دهد و در جنگ قدرت نرم به نفع چین خواهد بود. همچنین، چین و روسیه در حال پیشی گرفتن از ایالات متحده و اتحادیه اروپا به عنوان شرکای تجاری، نظامی و سرمایه‌گذاری بزرگ برای آفریقا هستند.

اداره‌ی توسعه آمریکا و موضوع افغانستان:
اداره USAID از سال ۲۰۰۲ همزمان با اشغال افغانستان توسط آمریکا، حضور خود را در زمینه‌های مختلف به تدریج تقویت کرد. تلاش‌های این سازمان پس از خروج نیروهای اشغالگر در سال ۲۰۲۱ و تحت نظارت طالبان ادامه یافت.

سازمان USAID در دوران اشغال در بخش‌های مختلف هزینه‌های زیادی را صرف کرد و در برخی موارد پروژه‌هایی را تأمین مالی کرد که کاملاً در تضاد با ارزش‌های افغانی و اسلامی بود. یک نمونه بارز آن پروژه “خانه‌های امن” بود که در سال ۲۰۰۳ با کمک مالی این سازمان و سایر سازمان‌های خارجی و هماهنگی وزارت امور زنان و کمیسیون حقوق بشر در کابل و برخی ولایات اجرا شد. در سراسر کشور حدود ۲۰ خانه امن فعال بودند و حدود ۹۰۰ زن و دختر که از خانه‌های خود فرار کرده بودند، در آن‌ها نگهداری می‌شدند.

این خانه‌های امن در واقع پناهگاه‌هایی برای بغاوت زنان در برابر شریعت اسلامی و مراکز ترویج فحشا بودند. حبیب‌الله غالب، وزیر سابق عدلیه افغانستان در سال ۱۳۹۱ در یک جلسه شورای ملی اعتراف کرد که خانه‌های امن مراکز فحشا و فساد اخلاقی هستند که باید تعطیل شوند.

نمونه دیگر پروژه “پروموت” بود که در ۱۸ سرطان ۱۳۹۳ با کمک مالی ۲۵۰ میلیون دالری USAID توسط رئیس‌جمهور اشرف غنی، همسر او رولا غنی و سفیر آمریکا جیمز کانینگهام افتتاح شد. هدف این پروژه توانمندسازی ۷۵ هزار زن ۱۸ تا ۳۰ ساله در پنج ولایت (کابل، بلخ، هرات، قندهار و ننگرهار) در زمینه‌های سیاسی، اقتصادی، جامعه مدنی و مشارکت بود. علاوه بر این، در برنامه پنج ساله این پروژه تلاش‌هایی برای قانونی‌کردن سقط جنین در افغانستان نیز ذکر شده بود.

اگرچه در زمان آغاز پروژه تبلیغات به گونه‌ای بود که گویا این پروژه به ابتکار رولا غنی آغاز شده و رسانه‌ها تبلیغات گسترده‌ای انجام دادند که این پروژه تغییرات مثبتی در زندگی زنان افغان ایجاد خواهد کرد، اما دفتر بازرس ویژه آمریکا در بازسازی افغانستان (SIGAR) در گزارش ۴ اکتوبر ۲۰۱۸ خود فساد مالی گسترده‌ای را در این پروژه افشا کرد و گفت که میلیون‌ها داار از مالیات‌دهندگان آمریکایی در این زمینه هدر رفته است.

ذکر این نکته ضروری است که USAID برخی پروژه‌های اساسی و مؤثر را نیز در افغانستان اجرا کرده است.

در مجموع USAID در دوران اشغال در زمینه‌های کمک‌های بشردوستانه (مواد غذایی، صحت، مهاجرت، زلزله‌زدگان و خشکسالی) تعلیم، توان‌مندسازی زنان، توسعه اقتصادی، زیربنا، کشاورزی، حکومت‌داری و دموکراسی فعال بود. با روی کار آمدن طالبان، مواردی که با شریعت اسلامی و عنعنات افغانی در تضاد بودند، ممنوع شدند.

خلاصه اینکه تکیه بر رشوه و زور به عنوان ابزارهای اولیه‌ی نفوذ پایدار نیست و به طور فزاینده‌ای بی‌اثر است. پیشینه USAID این درس را به کشورها می‌دهد که سیاست‌های خارجی خود را بر اساس احترام متقابل و همکاری واقعی تدوین سازند. اصلاحات دولت ترامپ در USAID ممکن است تمایلات آمریکا به مداخله در امور داخلی سایر کشورها را به طور اساسی تغییر ندهد اما می‌تواند دیدگاهی در باره آسیب‌های دستگاه سیاست خارجی ارائه دهد.