بررسی انگیزه‌های دوجانبه‌ی توسعه‌ی روابط اقتصادی افغانستان و ازبکستان

کشور ازبکستان بر ۱۹۹۲ بازار داخلی تسلط دارد. برای توسعه‌ی صنعت موتورسواری، ازبکستان در ابتدا شرکت‌های چندملیتی معروف از کره جنوبی و ایالات متحده مانند دوو موتورز و جنرال موتورز را جذب کرد؛

ازبکستان زمین‌های حاصل‌خیز بسیاری دارد و بزرگ‌ترین تولیدکننده‌ی پنبه در جهان می‌باشد؛ چنانکه سالانه ۱/۵ میلیون تن پنبه تولید می‌کند.

این کشور از ذخایر نفت، گاز، آهن، زغال سنگ و طلا برخوردار است. ۳۰ معدن طلا دارد که فقط از ۱۰ آن سالانه ۷۰-۷۵ تن طلا استخراج می‌شود و مورد بهره‌برداری واقع شده و کار روی ۲۰ معدن دیگر هنوز آغاز نشده است؛ بازهم، از لحاظ سرانه‌ی میزان تولید طلا، در رتبه‌ی پنجم کشورهای دنیا قرار دارد. ازبکستان بزرگ‌ترین تولیدکننده‌ی ماشین‌آلات و صنایع سنگین در آسیای میانه است.

این کشور از شمال و باختر با قزاقستان، از خاور با تاجیکستان و قرقیزستان و از جنوب با افغانستان و ترکمنستان مرز مشترک دارد. مساحت این کشور ۴۴۸٬۹۷۸ کیلومتر مربع است؛ براین‌اساس، از نظر وسعت و پهنا پنجاه‌وششمین کشور جهان می‌باشد. جمعیت این کشور نزدیک به ۳۳٫۴ میلیون تَن برآورد شده است. ازبکستان پرجمعیت‌ترین کشور در میان کشورهای آسیای میانه است.

این کشور بر ۱۹۹۲ بازار داخلی تسلط دارد. برای توسعه‌ی صنعت موتورسواری، ازبکستان در ابتدا شرکت‌های چندملیتی معروف از کره جنوبی و ایالات متحده مانند دوو موتورز و جنرال موتورز را جذب کرد؛ زیرا فناوری آنان می‌توانست به ایجاد و استحکام پایه‌های این صنعت و رشد مطمئن و سریع آن کمک کند؛ زیرا تولید خودرو در اولویت سیاست صنعتی ازبکستان است که هم جایگزین واردات می‌شود هم ارتقای صادرات را هدف قرار می‌دهد. ازبکستان از طریق ابزارهای سیاست تجاری مانند اخذ تعرفه‌ها از بازار داخلیِ محافظت‌شده، اولویت‌های مالیاتی را برای صنعت خودرو فراهم و از ابزارهای سیاست پولی برای حمایت از آن استفاده می‌کند.

شرکت «UzAvtosanoat» بیشتر خودروهای تولید‌شده را به بازارهای کشورهای CIS و عمدتاً روسیه و قزاقستان با قیمت‌های رقابتی صادر می‌کند که فضای بسیار کمی برای سود باقی می‌گذارد؛ در عوض، بیشترین سودها از بازار داخلی حاصل و تأمین شد.

از ۱ ژانویه ۲۰۲۳، ازبکستان مقررات جدیدی را وضع کرد و فروش خودروهای جدیدِ وارداتی را نه‌تنها برای نمایندگی‌های رسمی تولیدکنندگان، بلکه برای سایر واردکنندگان نیز مجاز نمود.

همکاری صنعتی با کشورهای همسایه

ازبکستان همواره با سایر کشورهای آسیای مرکزی همکاری صنعتی دارد؛ به‌عنوان مثال: قزاقستان و ازبکستان در حال ساخت کارخانه‌ای برای تولید اجاق‌های آشپزخانه، جاروبرقی، تلویزیون، مایکروویو و ماشین لباسشویی با برند ازبکستانی «آرتل» در منطقه‌ی کاراگاندا هستند. راه‌اندازی این واحد برای سال ۲۰۲۵ برنامه‌ریزی شده است.

این پروژه به چند مرحله تقسیم می‌شود و پتانسیل توسعه‌ی آن ۸.۹۵ میلیارد دلار می‌باشد که ۷.۹۷ میلیارد دلار آن برای صادرات است. بر اساس اظهارات مقامات محلی منطقه‌ی کاراگاندا، این شرکت تا یک میلیون محصول در سال تولید و برای حدود ۱۲۰۰ نفر شغل ایجاد می‌کند. همچنین، اجرای پروژه‌ی مهم دیگری مانند راه‌اندازی تولید مونتاژ موترهای شورلت اونیکس در منطقه‌ی کوستانای برای سه ماه اول سال ۲۰۲۴ برای کارخانه‌ی «SaryarkaAvtoProm» برنامه‌ریزی شده است.

در مجموع، در حال حاضر ازبکستان به بسیاری از اهداف سیاستِ صنعتی اولیه‌ی خودش با استفاده از بازارهای محافظت‌شده و اقدامات قوی با حمایت دولتی دست یافته است. این کشور اهداف بلندپروازانه‌ای را برای سیاست صنعتی جدید خود با هدف افزایش رقابت و ظرفیت تعیین کرده است. جذب سرمایه‌گزاران خارجی، شرکت‌های چندملیتی و همکاری‌های صنعتی می‌تواند اقتصاد ازبکستان را تقویت کند.

با توجه به آنچه گذشت، موقعیت جغرافیایی ازبکستان می‌تواند افغانستان را به کشوری مطمئن و آرام برای رشد اقتصادی و مبادلات تجاری تبدیل کند؛ به ویژه اینکه در این اواخر مسئولان هر دو کشور عزم جدی در این زمینه گرفته و وارد مرحله‌ی مذاکرات و عقد قراردادها شده‌اند. سفرهای متقابل مسئولان بلندپایه‌ی هر دو کشور، بستن قرارداد به ارزش ۲/۵ میلیون دالر آمریکایی این ادعا را تأیید می‌کند.

گفت‌وگوی بالای ترانزیت، امضای موافقتنامه‌ها، پذیرش سفیر، برگزاری نمایشگاه‌ها و نشست‌های دوجانبه و چندجانبه، نشان‌دهنده‌ی عزم دولت ازبکستان برای برقراری ارتباط عمیق با افغانستان است. از طرفی، باید گفت که تلاش‌ها و تعامل مثبت امارت اسلامی افغانستان با دنیا و مبارزه‌ی جدی با فساد و برقراری امنیت باعث این تعامل سازنده و رفع سوءتفاهم‌ها شده است.