اهمیت استراتیژیک خط آهن هرات- خواف

امروزه راه آهن یکی از مهم‌ترین سیستم‌ها برای حمل‌ونقل است. کشورهای توسعه‌یافته‌ی جهان توانسته‌اند در این بخش دست‌آوردهای فراوانی داشته باشند و هزینه‌های حمل‌ونقل کالاهای تجاری، رفت‌وآمد مردم و شلوغیِ تردد سنگین ماشین‌های باربری را کاهش دهند.
افغانستان که چندین سال در درگیر‌ودار حوادث بود نتوانست در بخش‌ ایجاد شبکهٔ ریلی داخلی، منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای، پیشرفت قابل‌ملاحظه‌ای داشته باشد. با سرکارآمدن امارت اسلامی و فراگیرشدن امنیت، کار در پژوه‌های کلان دوباره آغاز شد. یکی از مهم‌ترین پروژه‌هایی که برای بهبود وضعیت اقتصادی افغانستان، اهمیت بسزایی دارد، شبکهٔ ریلی راه آهن است. افغانستان با ایجاد این شبکه در داخل کشور و پیوند دادن شهرها با یکدیگر از این طریق می‌تواند روند انتقال کالاها را از یک شهر به شهر دیگر با هزینه بسیار کم، تسریع کند و از سوی دیگر با گسترش خط آهن می‌تواند با کشورهای زیاد از قبیل ایران، ترکیه، ازبکستان، ترکمنستان، تاجکستان، قرقیزستان، روسیه و‌…. وصل شود.
یکی از راهبردی‌ترین راه‌ها، راه‌ آهن خواف – هرات است؛ این طرح خیلی قدیمی است که زمان ارائهٔ آن به دوران جمهوریت محمد داوود خان، رئیس جمهور افغانستان در دههٔ ۱۳۵۰ هجری شمسی می‌رسد. به علت بروز جنگ‌های خان‌مان‌سوز و درگیرهای‌های بنیان‌افکن در افغانستان اجرایی شدن این طرح به مدت چند دهه به تعویق افتاد. این پروژه برای افغانستان، اهمیت استراتیژیک دارد؛ زیرا این کشور را با کشورهای همسایه پیوند داده و از طریق آن به اروپا متصل می‌کند، البته ناگفته نماند که این طرح می‌تواند موقعیت استراتیژیک ایران در صادرات منطقه‌ای را نیز بهبود بخشیده و صادرات این کشور را ارزان‌تر و زودتر در اختیار تاجران افغان قرار دهد.
از طریق این پروژه که مجموعاً‌ ۲۲۵ کیلومتر طول دارد، شهر خواف در ایران به شهر هرات در افغانستان وصل می‌شود. این خط آهن مدرن‌ترین و طولانی‌ترین خط آهن موجود در افغانستان است.
خط آهن خواف – هرات ۲۲۵ کیلومتر طول دارد که ۱۴۰ کیلومتر آن در افغانستان و ۸۵ کیلومتر باقی مانده در ایران است. ساخت خط آهن خواف – هرات دو کشور همسایه را ار مسیر خواف در شرق ایران به هرات در غرب افغانستان متصل می‌کند.
این طرح مهم و حیاتی و پروژهٔ بزرگ برای هر دو کشور مفید است.
مهم‌ترین مزایا و فواید راه آهن هرات- خواف برای افغانستان عبارتند از:
۱. استفاده از این راه آهن برای انتقال کالاها که با هزینه ارزان‌تری انجام می‌شود، به کاهش قیمت‌های کالاهای صادراتی ایران به افغانستان منجر شده و با نرخ نازل‌تری در اختیار مردم افغانستان قرار می‌گیرد و مشکلات بسیاری از کسانی را که از این بحران رنج می‌برند، حل می‌کند؛
۲. این خط می‌تواند ترافیک سنگین و شلوغی زیادی را که در مسیر جاده‌ای و بندر دوغاورن- اسلام‌قلعه ناشی از تردد ماشین‌های باربری با بارهای سنگین وجود دارد، به طور قابل ملاحظه‌ای کاهش دهد؛
۳.  طبق بررسیِ کارشناسان در نگاهی راهبردی‌تر مزیت بسیار کلان خط آهن خواف- هرات در این است که شهر هرات که قبلاً‌ دروازهٔ هند خوانده می‌شد با داشتن این خط آهن به دروازهٔ هند – آسیای مرکزی ارتقا خواهد یافت و با موقعیت جغرافیایی جدید به یک هاب/ مرکزیت سه جهتی ایران- آسیای مرکزی – آسیای جنوبی تبدیل ‌می‌شود؛
۴. این راه آهن و داد‌وستد از طریق این راه می‌تواند در طولانی‌مدت باعث تقویت روابط سیاسی، فرهنگی و اقتصادی بین دو کشور همسایه شود؛ زیرا وقتی که در بین دو کشور داد‌وستد و رفت‌وآمد باشد و از منافع یکدیگر استفاده نمایند، مقامات آن همواره در این فکر هستند تا روابط‌شان را مستحکم‌تر نموده و تعاملات‌شان را افزایش دهند؛
۵. اگر دامنهٔ این روابط گسترش یابد و این شبکه توسعه پیدا کند، افغانستان در مسیر بسیار کوتاه از طریق شبکهٔ راه آهن ایران به شبکهٔ راه آهن ترکیه و از طریق آن به شبکهٔ راه‌ آهن قارهٔ اروپا پیوند می‌خورد.
مسئولین امارت اسلامی و کارشناسان اقتصادی کشور با درک اهمیت و جایگاه ویژهٔ خط آهن در تلاش هستند تا شبکهٔ ریلی داخلی را گسترش داده و از این طریق ولایت‌ها را با یکدیگر پیوند دهند، بر همین اساس وزارت فواید عامه از امضای قراردادهای طراحی تفصیلی راه‌آهن قندهار – هرات به مبلغ ۲۶۴ میلیون افغانی خبر داد.
سخن‌گوی وزارت فواید عامه دربارهٔ این قراردادها گفت: «در حدود  ۷۳۷ کیلومتر طرح و دیزاین راه‌آهن قندهار-هرات با پنج شرکت گوناگون به ارزش ۲۶۴ میلیون افغانی قرارداد امضا شده است، که در هشت ماه کار آن تکمیل خواهد شد.»
کارشناسان اقتصادی و آگاهان مسائل تجارت و ترانزیت بر این باور اند که توسعهٔ شبکهٔ راه‌آهن می‌تواند برای اقتصاد افغانستان سودمند باشد. به گفتهٔ آنان، توسعهٔ شبکهٔ راه‌آهن نه تنها هزینه‌های حمل‌ونقل را کاهش می‌دهد، بلکه بستری مناسب برای جذب سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی و فراهم‌شدن زمینه‌های بیشتر برای داد‌وستد بین ولایات خواهد بود.
عبدالظهور مدبر آگاه مسایل اقتصادی می‌گوید: «راه‌های آهن، افغانستان را به یک نقطهٔ اتصال مهم میان آسیا، اروپا و خاورمیانه تبدیل می‌کند و فرصت‌های خوب استراتیژیک را به افغانستان و سایر کشورهای ذیدخل فراهم می‌کند، تقاضای مؤثر در بازارهای افغانستان ایجاد و قدرت خرید مردم بلند می‌رود.»
عبدالنصیر رشتیا آگاه مسایل اقتصادی می‌گوید: «افغانستان در کل یک کشور محاط به خشکه است زمانی‌که ما به شبکهٔ خط ریلی وصل می‌شویم در حقیقت ما می‌توانیم به بازارهای جدید دست یابم و محصولات خود را به فروش برسانیم.»
از این رهگذر و براساس رویکرد اقتصادمحور امارت اسلامی، مسئولین آن همواره تلاش می‌کنند تا پیوند و روابط‌شان را از هرطریق ممکن با کشورهای همسایه و جهان افزایش دهند.