نام کاربری یا نشانی ایمیل
رمز عبور
مرا به خاطر بسپار
امر به معروف و نهی از منکر از آن عده احکام شریعت اسلامی است که تمامی انسانها را بهسوی خوبی و خیر دنیا و آخرت فرا خوانده و از پلیدی، زشتی و امور ناپسند باز میدارد، و این امر از مهمات زندگی بهشمار میآید؛ چون شکی نیست که انسان حتماً در زندگی خود دچار لغزشها و اشتباهات میشود، و برخی اوقات که گناه و غفلت زیاد شود، دروازههای خیر و نجات فراموش میشود، پس لازم است که از سوی برخیها یادآوری شده و راه درست برایشان معرفی گردد، و به این کار «امر به معروف» گفته میشود.
بعضیها چنان در گناه غرق میگردند که حتّی گمان نمیکنند که کار موردنظرشان معصیت و نافرمانی خدا است، پس به بازداشتن چنین فرد از فعل حرام، فقط بهخاطر رضامندی خداوند و بهدستآوردن سعادت دنیا و آخرت، «نهی از منکر» گفته میشود.
و نیز کسی که این وظیفه را بر عهده میگیرد و یا در سراسر زندگی فردی و اجتماعی خود، این دعوت را پیش میبرد، آن را در اصطلاح «محتسب» گویند؛ یعنی، کسی که با انجام این عمل خود، فقط رضایت خدا و ثواب او تعالی را مدنظر دارد؛ چون امر به معروف و نهی ازمنکر عبادت است و عبادت ویژهٔ باریتعالی میباشد.
پرواضح است که نظام اسلامی مکلف است تا برای «امر به معروف و نهی از منکر» ادارهٔ ویژهای را ترتیب دهد که با پالیسی مشخص، افراد مشخص، ادارهٔ منظم و با تقسیم اوقات منظم و با درنظرگرفتن جو و فضای یک منطقه و طبایع مردم، آنها را بهسوی خیر دعوت داده و از اعمال زشت و ناپسند باز دارند.
امر به معروف و نهی از منکر، از فواید و حکمتهای زیادی برخوردار است که انسان با عقل و دانش قاصر خود نمیتواند آن را برشمارد، که در سطور آینده چند فایدهٔ آن را یادآور میشویم:
۱. صیانت عقیده و باور:
مهمترین چیزی که برای مسلمانان لازم و ضروریست، سلامتی عقیده از خباثتهای شرکی است که باید هر مسلمان در این راستا تلاش به خرج دهد. برخی اوقات، انسانها به شرک رو میآورند -خواسته یا ناخواسته، دچار شرک اصغر و یا اکبر میشوند- که در این صورت برای ابراز عقیده و باور درست، نیاز به راهنمایی پیدا میشود.
این از جملهٔ وظایف بزرگ وزارت امر به معروف و نهی از منکر است که مردم را بهسوی توحید بکشاند و از شیوع افکار و اندیشههای غیراسلامی جلوگیری کند؛ چون الله تعالی میفرماید: «وَلَوْلاَ دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُم بِبَعْضٍ لَّهُدِّمَتْ صَوَامِعُ وَبِیَعٌ وَصَلَوَاتٌ وَمَسَاجِدُ یُذْکَرُ فِیهَا اسْمُ اللَّهِ کَثِیرًا»؛ یعنی: اصلا اگر خداوند بعضى از مردم را بهوسیلۀ بعضى دفع نکند (و با دست مصلحان از مفسدان جلوگیرى ننماید، باطل همه جا را فرا گرفته و صداى حق را در گلو خفه مىکند، و آن وقت) دیرهاى «راهبان و تارکان دنیا» و کلیساهاى «مسیحیان» و کنشتهاى «یهودیان»، و مساجد «مسلمانان» که در آنها خدا بسیار یاد مىشود، تخریب و ویران مىگردند. (امّا خداوند بندگان مصلح و مراکز پرستش خود را فراموش نمىکند) و به طور مسلّم خدا یارى مىدهد کسانى را که (با دفاع از آئین و معابد) او را یارى دهند. خداوند نیرومند و چیره است (و با قدرت نامحدودى که دارد یاران خود را پیروز مىگرداند، و چیزى نمىتواند او را درمانده کند و از تحقّق وعدههایش جلوگیرى نماید).
۲. سبب افضلیت این امت:
در این مورد خداوند متعال میفرماید: «کُنتُمْ خَیْرَ أُمَّهٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَتَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنکَرِ وَتُؤْمِنُونَ بِاللّهِ …»؛ یعنی: شما (اى پیروان محمّد) بهترین امّتى هستید که به سود انسانها پدیدار شدهاید (مادامی که) امر به معروف و نهى از منکر مىنمایید و به خدا ایمان دارید.
در آیهٔ مذکور الله متعال سبب بهتری و فضیلت این امت بر سایر امتهای پیشین را ذکر میکند که؛ اگر این امت مطابق گفتهها و ارشادات خداوند متعال و پیامبر اسلام -صلیاللهعلیهوسلم- مردم را بهسوی خیر و امور پسندیده دعوت داده و از غیر آن باز دارد، بدون تردید که در روی زمین بهترین امت خواهد بود؛ چون آنان کاملا برای سود مردم آفریده شدهاند.
با تطبیق امر به معروف و نهی از منکر، گناهان و نافرمانی پروردگار از میان امت برداشته شده و آنان بهسوی تقوا و هدایت راهنمایی میشوند. با تطبیق آن، امت اسلامی افضلترین امت در میان سایر امتها قرار میگیرد و تردیدی نیست که به هر اندازه سطح بدی کاهش یافته و خوبی افزایش یابد، امت صالح و مصلح شده و از هرگونه فساد عاری میگردد.
۳. برقرارکردن ارتباط دوستی در میان مؤمنان:
بدون تردید در سرشت انسان، چنین نهادینه شده است که دوستی و محبت با فردی داشته باشد که با وی احسان و نیکیای کرده و شکی نیست که امر به معروف و نهی از منکر یکی از احسانات بزرگی بر امت است؛ چون سبب پدیدآمدن محبت و برادری در میان مسلمانان شده و انسان احساس میکند که در جامعهای پرخیر و برکت زیست دارد، و نیز با از بینرفتن فساد، جامعه از عذابهای گوناگون خداوند متعال در امن میشود.
الله تعالی میفرماید: «وَالْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتِ بَعْضُهُمْ أَوْلِیَآءُ بَعْضٍ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَیَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ …»؛ یعنی: مردان و زنان مؤمن، برخى دوستان و یاوران برخى دیگرند. همدیگر را به کار نیک مىخوانند و از کار بد بازمىدارند.
۴. ایمنبودن از عذاب الهی:
یکی از اسباب بزرگ آمدن عذاب خدا در یک جامعه ترککردن «امر به معروف و نهی از منکر» است، چون جامعهای که از این امر سرپیچی کردهاند، مبتلا به فساد شده و مستحق عذاب میشوند.
بنابر همین است که الله تعالی میفرماید: «فَلَمَّا نَسُوا مَا ذُکِّرُوا بِهِ أَنْجَیْنَا الَّذِینَ یَنْهَوْنَ عَنِ السُّوءِ وَأَخَذْنَا الَّذِینَ ظَلَمُوا بِعَذَابٍ بَئِیسٍ بِمَا کَانُوا یَفْسُقُونَ.»؛ یعنی: امّا هنگامى که پندها و اندرزهایى را که بدانها تذکر داده شدند، نشنیدند، کسانى را که (دیگران را نصیحت مىنمودند و آنان را) از بدى نهى مىکردند، (از عذاب به دور داشتیم و از بلا) رهانیدیم، و کسانى را که (مخالفت فرمان مىکردند و بیشتر گناه مىورزیدند، و بدینوسیله بر خود و جامعه) ستم مىنمودند، به خاطر استمرار بر معاصى و نافرمانى، به عذاب سختى گرفتار نمودیم.
و همچنان در جای دیگر میفرماید: «إِذَآ أَرَدۡنَآ أَن نُّهۡلِکَ قَرۡیَهً أَمَرۡنَا مُتۡرَفِیهَا فَفَسَقُواْ فِیهَا فَحَقَّ عَلَیۡهَا ٱلۡقَوۡلُ فَدَمَّرۡنَٰهَا تَدۡمِیرࣰا.»؛ یعنی: هرگاه بخواهیم شهر و دیارى را نابود گردانیم، افراد دارا، خوشگذران و شهوتران آنجا را سردار و چیره مىگردانیم، و آنان در آن شهر و دیار به فسق و فجور مىپردازند (و به مخالفت با دستورات الهى برمىخیزند)، پس فرمان (وقوع عذاب) بر آنجا واجب و قطعى مىگردد و آنگاه آن مکان را سخت درهم مىکوبیم (و ساکنانش را هلاک مىگردانیم).
پس هرکسی که میخواهد از هلاکت و عذاب نجات یابد، لازم است تا در خانواده و جامعهٔ خود به این امر مهر تحقق بخشد و آنها را از عذاب نجات دهد.
۵. تنبیه برای غافلان:
شکی نیست که انسان هرازگاهی در حالتی قرار میگیرد که از اطاعت الله تعالی غافل شده، مصروفیات دنیویاش زیاد میشود، و بلآخره سرشت طبیعی خیرطلبی او، رو به ضعف رفته و قلبش بهسوی گناهان تمایل پیدا میکند.
اینجاست که محتسبان باید متوجه شده و مردم را از گناهان و عواقب آن، برحذر داشته و از هر راه ممکن برای از بینبردن فساد پیشآمده جلوگیری کنند و مردم را بهسوی خدا سوق دهند.
ممکن است انسان در جامعهٔ فاسدی زندگی کند و یا با کسانی دست دوستی بدهد که واقعاً بد باشند، و در این صورت شکی نیست که متأثر شده و مرتکب اعمال آنها میشود، و در نهایت از بندگی و عبودیت الله تعالی غافل میگردد، و بایستی کسی پیدا شود که او را از این گودال بیرون آورده و از عواقب آن، او را آگاه ساخته و بهسوی راه درست راهنمایی کرده و از منکرات باز دارد.
۶. انسجام و همبستگی میان مسلمانان:
سرشت و طبیعت انسانها چنین نهادینه شده است که همواره در اختلاف میباشند و هیچ دو نفری را نمییابیم که در تمامی امور زندگی باهم موافق باشند. بنابراین برخی اوقات، چنین اختلافاتی سبب تفرقه شده و جامعه را بهسوی ضعف میکشاند. امر به معروف و نهی از منکر در اینجا بزرگترین نقش را بازی میکند، و آنان را از این عمل منکر باز داشته و از تشتت و تشنج و چندپارچگی نگه میدارد، و سبب ایجاد امنیت میشود و با سوقدادن آنان به راه شریعت، از خواهشات نفسانی دورشان میگردند.
امر به معروف و نهی از منکر، بزرگترین سبب انسجام و یکپارچگی مردم است؛ چون لایحه و قوانین این اداره بر اساس اصول شریعت اسلامی بنا شده و سرچشمه شریعت اسلامی ذات خالق و آفریدگار جهان است، که از تمامی ابعاد و زوایای پنهان و آشکار مخلوقات باخبر بوده و از همه بهتر میتواند به نفع مخلوقات قوانین وضع کند، پس باید به شریعت اسلامی گردن نهاده، عادات و خواهشاتی که مخالف آن است را به عقب اندازیم تا به معنای کامل به وحدت و همدلی دست یابیم.
الله متعال برای این کار برخی از افراد را تعیین میکند تا دیگران را بهسوی او تعالی بکشانند.
خداوند میفرماید: «وَلْتَکُنْ مِنْکُمْ أُمَّهٌ یَدْعُونَ إِلَى الْخَیْرِ وَیَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَیَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَأُولَئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ.»؛ یعنی: باید از میان شما گروهى باشند که (تربیت لازم را دیده و قرآن و سنّت و احکام شریعت را بیاموزند و مردمان را) دعوت به نیکى کنند و امر به معروف و نهى از منکر نمایند، و آنان خود رستگارند.
۷. جلوگیری از فساد در روی زمین:
بدون تردید، امر به معروف و نهی از منکر یکی از نیازهای اساسی بشریت است که تمام جوامع روی زمین نیازمند آن هستند. این امر تنها منحصر جامعهٔ اسلامی نیست، بلکه فراتر از آن، تمامی مردم را -اعم از هر مذهب و دینی که باشند- باید به سوی خیر دعوت داده و از منکرات و بدبختیها برحذر داشت؛ چنانکه الله تعالی میفرماید: «وَلَوْلَا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَفَسَدَتِ الْأَرْضُ …»؛ یعنی: اصلا اگر خداوند بعضى از مردم را به وسیلۀ بعضى دفع نکند (و با دست مصلحان از مفسدان جلوگیرى ننماید، باطل همه جا را گرفته و صداى حق را در گلو خفه مىکند، و آنوقت) دیرهاى «راهبان و تارکان دنیا» و کلیساهاى «مسیحیان» و کنشتهاى «یهودیان» و مساجد «مسلمانان» که در آنها خدا بسیار یاد مىشود، تخریب و ویران مىگردد.
۸. حصول پاداش و اجر:
امر به معروف و نهی از منکر تنها به یک قشر و قوم خاصی منحصر نیست، بلکه باید تمامی مسلمانان در آن سهیم باشند و مردم را بهسوی خیر دعوت دهند، و بدون شک که عامل آن، پاداشهای بزرگی را از سوی خداوند متعال از آن خود میکند؛ چون این امر باعث رفاه و آسایش جامعه شده و منکرات را دفع میکند. همچنان رسولالله -صلیاللهعلیهوسلم- این امر را «صدقه» گفته و میفرماید: «وَأَمْرٌ بالمَعروفِ صَدَقَهٌ، وَنَهْیٌ عن مُنْکَرٍ صَدَقَهٌ.»؛ یعنی: فراخواندن مردم بهسوی نیکیها و باز داشتن ایشان از زشتیها خود صدقه است.
و نیز کفارهٔ گناهان شمرده شده است؛ زیرا رسولالله -صلیاللهعلیهوسلم- میفرماید: «فِتْنَهُ الرَّجُلِ فی أَهْلِهِ ومَالِهِ ووَلَدِهِ وجَارِهِ، تُکَفِّرُهَا الصَّلَاهُ والصَّدَقَهُ، والأمْرُ بالمَعروفِ والنَّهْیُ عَنِ المُنْکَرِ.»؛ یعنی: زمانی که بر انسان، از سوی/ از خاطر اهل و مال و فرزندان و همسایگانش مصیبتها و مشکلاتی عارض گردد، صدقهدادن، نمازخواندن و امر به معروف و نهی از منکر کفارهٔ آن میباشد.
خلاصه اینکه از آنجایی که دین و شریعت اسلامی تمامی جوانب، تمامی بشریت و بلکه مخلوقات را مدنظر داشته، قوانینی کاملاً کامل و جامع و دقیق، در قالب «قرآن» فرستاده است و یکی از بزرگترین فضیلت گرویدگان خود را «امر به معروف و نهی از منکر» قرار داده و بدون شک که با تظبیق آن، مشکلات جامعه حل شده و زمین از فساد، و قلبهای مردم از امراض تهی میگردند، و زندگی مردم پر از آسایش و رفاه میشود.
این مطلب بدون برچسب می باشد.
دیدگاهها بسته است.